Διοικητική υπαγωγή Μπρούμα (ως την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους)

Η σημασία της διοικητικής διαίρεσης ενός κράτους, πέρα της προφανούς χρησιμότητας της ως εργαλείου ελέγχου της επικράτειας, δημιουργεί ένα είδος συνεκτικού δεσμού ανάμεσα στα τμήματα μιας επαρχίας, που πολλές φορές παίρνει και την μορφή της κοινής μοίρας είτε στις θετικές είτε στις αρνητικές εξελίξεις.

Το χωριό μας συνδέθηκε σε όλη του την ιστορική διαδρομή όχι με την ορεινή Ηλεία ή την επαρχία Ολυμπίας (Τριφυλία), αλλά με την πεδιάδα της Ηλείας, δηλαδή με το δυτικό, παραθαλάσσιο τμήμα και ακολούθησε τα βήματα της περιοχής αυτής μέχρι την δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους ως και σήμερα.

Με δεδομένο ότι η πρώτη γνωστή επίσημη εμφάνιση του χωριού ανάγεται στα 1700, στην απογραφή του Βενετού Προνοητή της Πελοποννήσου Francesco Grimani, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι η σύστασή του έλαβε χώρα την αμέσως προηγούμενη περίοδο, γνωστή ως πρώτη Τουρκοκρατία (1460-1687).

Την περίοδο αυτή ο Μοριάς είναι χωρισμένος σε 8 βιλαέτια (επαρχίες): 

1. της Κορώνης 

2. του Μυστρά

3. της Καρύταινας

4. της Μεθώνης

5. των Καλαβρύτων

6. των Παλαιών Πατρών

7. της Κορίνθου 

8. του Χλουμουτσίου (Hlumiç, δηλαδή της περιοχής γύρω από το κάστρο Χλεμούτσι).  Το βιλαέτι του Χλουμουτσίου χωριζόταν με την σειρά του σε 6 καζάδες (υποδιοικήσεις): του Χλουμουτσίου, του Άργους, της Τριπολιτσάς, της Θάνας, του Αγίου Πέτρου και του Αναπλιού (Ναυπλίου). Με δεδομένη την μεταγενέστερη διοικητική υπαγωγή, το Μπρούμα θα πρέπει να ανήκε στον Καζά του Χλουμουτσίου, μέχρι την κατάληψη της Πελοποννήσου από του Βενετούς το 1687.

Οι Βενετοί, ακολουθώντας σε γενικές γραμμές την προηγούμενη οθωμανική διοίκηση, χώρισαν την Πελοπόννησο σε 4 Provinciae (επαρχίες): 

1. Romania, 

2. Messenia 

3. Laconia 

4. Accaia

 καθεμιά από τις οποίες χωριζόταν σε 4 territorii (περιοχές). Την επαρχία Αχαΐας αποτελούσαν, δηλαδή, τα τερριτόρια των Καλαβρύτων, της Πάτρας, της Βοστίτσας και της Γαστούνης. Στο τελευταίο φαίνεται ότι υπαγόταν και το Μπρούμα, όπως υποδεικνύει η βενετική απογραφή του 1700.

Μετά την ανακατάληψη του Μοριά από του Τούρκους και μέχρι την σύσταση του αυτόνομου ελληνικού κράτους υπό τον Καποδίστρια, επιβλήθηκε από την οθωμανική διοίκηση ένα νέο διοικητικό καθεστώς. Ο Μοριάς, που αποτελούσε Πασαλίκι (ευρύτερη διοικητική επαρχία υπό την διοίκηση ενός Πασά) διαιρείτο σε 24 βιλαέτια: 

1. Πόλη της Τριπολιτσάς                             2. Περίχωρα της Τριπολιτσάς 

3. Καρύταινα                                              4. Φανάρι 

5. Λάλα                                                      6. Πύργος 

7. Γαστούνη                                                8. Πάτρα 

9. Καλάβρυτα                                             10. Βοστίτσα 

11. Κόρινθος                                              12. Ναύπλιο 

13. Άγιος Πέτρος                                        14. Άργος 

15. Πόλη του Μυστρά                                 16. Περίχωρα του Μυστρά 

17. Μονεμβασιά                                         18. Λεοντάρι 

19. Ανδρούσσα                                           20. Καλαμάτα 

21. Κορώνη                                                22. Μεθώνη 

23. Ναβαρίνο                                              24. Αρκαδιά

Μαζί με σχεδόν 180 ακόμα χωριά, το Μπρούμα ανήκε στο βιλαέτι της Γαστούνης.

Ο Καποδίστριας, τέλος, χώρισε το αυτόνομο (και όχι ακόμη ανεξάρτητο) ελληνικό κράτος σε επαρχίες, που δεν διέφεραν ιδιαίτερα από το προηγούμενο οθωμανικό σύστημα. Μια εικόνα για την εσωτερική διοίκηση της εποχής του Καποδίστρια δίνει η απογραφή της γαλλικής αποστολής υπό τον στρατηγό Μαιζόν το 1829. Μεταξύ των επαρχιών του κράτους ήταν η επαρχία Γαστούνης, διαιρεμένη σε 4 τομείς

1. Κάτω Ποταμού* (περιοχή της Ανδραβίδας και των περιχώρων)

2. Άνω Ποταμού (περιοχή της Γαστούνης και των περιχώρων)

3. Γούβες (από την Βαρβάσαινα έως το Λάλα)

4. Κάπελη (Κούμανι και περίχωρα)

Το Μπρούμα εμφανίζεται μεταξύ των χωριών του τομέα Γούβες, για τον οποίο δυστυχώς τα στοιχεία της απογραφής αυτής δίνονται κατά προσέγγιση.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι το χωριό ήταν πάντοτε συνδεδεμένο με τα κέντρα λήψης αποφάσεως της περιοχής (μέχρι την εποχή του Καποδίστρια, δηλαδή, με την Γαστούνη, την έδρα της ισχυρής οικογένειας των Σισίνηδων), όπως συνέβη και με την μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους πορείας του.

Σε επόμενη ανάρτηση θα παρουσιαστεί η πορεία της διοικητικής υπαγωγής του χωριού από την βασιλεία του Όθωνα και εξής.

* Οι περιοχές Άνω Ποταμού και Κάτω Ποταμού χωρίζονται προφανώς από το μεγάλο ποτάμι του κάμπου, τον Πηνειό.

(Η εικόνα που συνοδεύει το άρθρο προέρχεται από το ιστολόγιο androni.blogspot.com και αναπαριστά την διοικητική διαίρεση του Μοριά κατά την δεύτερη Τουρκοκρατία μαζί με στοιχεία από την περίοδο του Καποδίστρια)

Μπρούμα και Παλιοχώρι.

Μάλλον πιστέψατε ότι τα παράτησα ε;
Αμ δε! Θα σας βασανίσω για καιρό ακόμα!
Αποφάσισα σήμερα να σας πω λίγα στοιχεία για ένα κομμάτι της ιστορίας του χωριού μας σε γενικές γραμμές άγνωστο. Αναφέρομαι στο Παλιοχώρι, όπως ίσως το ξέρετε μέσω του τοπωνυμίου που παραδόθηκε ως τις μέρες μας μέσω της προφορικής παράδοσης. Πρόκειται για το χωριό μας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. λόγω της αρχαιολατρείας που έχει καταλάβει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια κυρίως, συνήθως αδιαφορούμε για ο,τιδήποτε ακολουθεί τη δόξα του Χρυσού αιώνα. Σκεφτείτε απλά (και απορείστε) πως η γνώση και η αγάπη μας για την ιστορία μας σταματά στον Αριστοτέλη, δηλαδή στον 4ο αι. π.Χ. Δεν έχω συναντήσει πολλούς που να αισθάνονται περήφανοι για τον Μέγα Κωνσταντίνο, για τον Ιουστινιανό ή έστω για τον Κωνσταντίνο ΙΑ Παλαιολόγο. Αντιθέτως, τους θεωρούμε δείγματα μιας εποχής παρακμής και σκοταδισμού. Θυμηθείτε, όμως, αφενός πως μέσω αυτών παραλάβαμε εμείς την αρχαία μας κληρονομιά. Χάρη σε εκείνους τους σκοταδιστές καλόγηρους, που αφιέρωναν ώρες αντιγράφοντας το έργο των αρχαίων συγγραφέων. Αλλά ακόμα κι αν έχουμε πολλά λάθη να τους αποδώσουμε, ας αναλογιστούμε πρώτα με ποιόν τρόπο εμείς οι σύγχρονοι, "πολιτισμένοι" άνθρωποι αντιμετωπίσαμε το έργο ακόμα και συγχρόνων μας.
Αρκετά, όμως, με αυτά! Για άλλο θέμα ξεκινήσαμε!
Το χωριό μας,λοιπόν, όπως ίσως θα έχετε ακούσει από τους παππούδες σας, την εποχή της Τουρκοκρατίας, βρισκόταν πάνω στο βουνό, στην περιοχή που σήμερα αποκαλούμε "Παλιοχώρι". Πρόκειται για σχετικά οχυρή τοποθεσία, αφού από τις τρείς πλευρές περιβάλλεται από γκρεμό, ενώ η μόνη είσοδος, από την ανατολική πλευρά, φαίνεται ότι μπορεί να φυλαχτεί εύκολα. Αν δεν έχει καμία ιστορική βάση η παράδοση, σύμφωνα με την οποία οι Τούρκοι δεν έμπαιναν ποτέ στο χωριό για την είσπραξη των φόρων αλλά αντίθετα οι χωριανοί κατέβαιναν στην πεδιάδα για να τους παραλάβουν, ίσως προέκυψε από την οχυρή θέση του χωριού. Μάλιστα, υπάρχει και η εκδοχή, σύμφωνα με την οποία οι κάτοικοι του χωριού είναι εκείνοι που είχαν δημιουργήσει τον γκρεμό, σκάβοντας τις τρεις πλευρές και δημιουργώντας πεζούλες, "σκαλιά", από τις οποίες και το τοπωνύμιο "Σκαλί".
Θα αναρωτιέστε, ίσως, πώς γνωρίζουμε την ύπαρξη και τη θέση αυτού του χωριού. Εκτός, λοιπόν, από την προφορική παράδοση, η οποία, άσχετα από τις όποιες ανακρίβειες δημιουργεί, διασώζει πολύτιμες πληροφορίες, διαθέτουμε την βενετική απογραφή πληθυσμών του 1700, που διενεργήθηκε υπό την επίβλεψη του βενετού προνοητή Francesco Grimani. Σύμφωνα με αυτήν, το έτος εκείνο το χωριό Brumma αριθμούσε 53 άτομα, 25 άνδρες και 28 γυναίκες, κατανεμημένους σε ηλικιακές ομάδες. Είναι η πρώτη και ίσως μοναδική απόγραφή του πληθυσμού του χωριού, καθώς η επόμενη σωζόμενη (από το Γάλλο στρατηγό Maison to 1828) ίσως παραδίδει τον πληθυσμό του νέου χωριού, στη σημερινή του θέση.
Εκτός, όμως, από την συγκεριμένη απογραφή διαθέτουμε πλήθος από υπολείμματα κατοίκησης. Συχνά έρχονται στο φως οικοδομικά υλικά, θεμέλια οικειών και φυσικά ίχνη από τους τρεις ναούς του χωριού, τον Αϊ-Νικόλα, τον Αϊ-Γιάννη και τον Αϊ-Γιώργη. Μάλιστα, πάνω στον παλιό Αϊ-Νικόλα έχει χτιστεί νέος ναός από τους κατοίκους του Λαντζοϊου.
Από τους τρείς αυτούς ναούς σώζονται (για πόσο ακόμα δεν το ξέρω βέβαια) μερικές φορητές εικόνες, στην πλειοψηφία τους μεταβυζαντινής τέχνης. Πολλές από αυτές φαίνεται να έχουν δημιουργηθεί από τον ίδιο αγιογράφο, γεγονός που αποδεικνύει πως ανήκουν στον ίδιο ναό.
Δυστυχώς, το χωριό αυτό το περίμενε άσχημο τέλος. Η παράδοση λέει πως ο πληθυσμός του προσβλήθηκε από επιδημία ελονοσίας. Μάλιστα, ήταν τόσο σοβαρή η έκταση της ασθένειας, που απέμειναν μόνο τρεις οικογένειες. Αυτοί οι λίγοι άνθρωποι απέμειναν να συνεχίσουν την πορεία του χωριού. Αποφάσισαν, λοιπόν, να φύγουν από το χώρο εκείνο, που λόγω των πολλών πηγών προσείλκυε τα κουνούπια, την αιτία της αρρώστιας, και να μετεγκατασταθούν στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό μας.
Ο φόβος για την ελονοσία φαίνεται πως απέτρεπε τους ανθρώπους να ξαναγυρίσουν στο Παλιοχώρι, με αποτέλεσμα το αυτό να χαθεί σιγά-σιγά. Το πιθανότερο είναι πως τα οικοδομικά υλικά των περισσότερων σπιτιών (πιθανότατα και των ναών) επαναχρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο του νέου χωριού, με αποτέλεσμα έλαχιστα ίχνη να απομείνουν.
Εντούτοις, σας προτείνω με την πρώτη ευκαιρία να κάνετε μια βόλτα στην περιοχή, να απολαύσετε τη θέα (που φτάνει ως τη θάλασσα) και πιθανώς να ανακαλύψετε και μόνοι σας στοιχεία για αυτή την άγνωστη πτυχή της τοπικής μας ιστορίας!


*Στη φωτογραφία άποψη της μιας πλαγιάς της Λάκκας, που σύμφωνα με την παράδοση εξασφάλιζε την οχυρότητα του χωριού.