Η εικόνα της διάσωσης του Προδρόμου από την σφαγή των νηπίων

Πολλοί ίσως έχουν παρατηρήσει στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου την εικόνα που παρουσιάζει την Ελισάβετ με τον Πρόδρομο στην αγκαλιά της, καθώς προσπαθεί να μπει σε μια σπηλιά, για να ξεφύγει από τον ένοπλο στρατιώτη που την καταδιώκει. Η εικόνα αυτή βρίσκεται στην βάση του τέμπλου, κάτω από την δεσποτική εικόνα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και φέρει την επιγραφή "Ἡ Ἐλισάβετ φεύγει ἐκ τῆς Βρεφοκτονίας Ἰρώδου τοῦ Βασιλέως".

Η εικόνα ανήκει στο σύνολο των τεσσάρων θωρακίων του τέμπλου, που συνεχίζουν την παράδοση των πρωτοχριστιανικών θωρακίων, από τα οποία εξελίχθηκαν τα σημερινά εικονοστάσια των ναών. Στον ναό της Κοιμήσεως απεικονίζονται σε αυτά, από αριστερά προς δεξιά, η εκδίωξη των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο (κάτω από την δεσποτική εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου), η φυγή της Θεοτόκου και του Ιωσήφ στην Αίγυπτο (κάτω από την εικόνα της Θεοτόκου), η προσκύνηση των Μάγων (κάτω από την εικόνα του Χριστού) και η διάσωση του Προδρόμου, στην οποία αναφέρεται το παρόν άρθρο. Ενώ, όμως, για τα υπόλοιπα τρία θωράκια οι ιστορίες στις οποίες βασίζονται είναι γνωστές, με το κείμενο και την αφήγηση που βρίσκονται πίσω από την τέταρτη εικόνα δεν είμαστε εξοικειωμένοι. 

Σύμφωνα με αρχαία εκκλησιαστική παράδοση, που διατυπώνεται για πρώτη φορά στο λεγόμενο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου, ένα απόκρυφο κείμενο του 2ου αι. μ. Χ., όταν ο Ηρώδης διέταξε την σφαγή των νηπίων με σκοπό να εξοντώσει τον Χριστό, η Ελισάβετ πήρε τον Ιωάννη και έτρεξε στα βουνά για να κρυφτεί. Εκεί παρακάλεσε το βουνό να την κρύψει και εκείνο άνοιξε σχηματίζοντας σπήλαιο για να εισέλθει η Ελισάβετ με τον Ιωάννη.

Πρωτευαγγέλιον Ἰακώβου 22, στίχοι 1 και 3. (έκδοση Tischendorf [1853]).

Γνοὺς δὲ Ἠρώδης ὅτι ἐνεπαίχθη ὑπὸ τῶν μάγων, ὀργισθεὶς ἔπεμψεν φονευτὰς λέγων αὐτοῖς: τὰ βρέφη ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω ἀποκτείνατε ... ἡ δὲ Ἐλισάβετ, ἀκούσασα ὅτι Ἰωάννης ζητεῖται, λαβούσα αὐτὸν ἀνέβη εἰς τὴν ὀρεινήν, καὶ περιεβλέπετο ποῦ αὐτὸν κρύψει` καὶ οὐκ ἦν τόπος ἀποκρυφῆς. Καὶ στενάξασα Ἐλισάβετ φωνῇ μεγάλῃ λέγει: Ὅρος Θεοῦ, δέξαι μητέρα μετὰ τέκνου. Καὶ παραχρῆμα ἐδιχάσθη τὸ ὅρος καὶ ἐδέξατο αὐτήν. Καὶ ἦν διαφαῖνον αὐτοῖς φως` ἄγγελος γαρ Κυρίου ἦν μετ' αὐτῶν, διαφυλάσσων αὐτούς. (Όταν κατάλαβε ο Ηρώδης ότι οι μάγοι των κορόιδεψαν θύμωσε και έστειλε δολοφόνους, λέγοντάς τους: τα παιδιά από δύο χρονών και κάτω σκοτώστε τα ... Η Ελισάβετ, όταν πληροφορήθηκε ότι ψάχνουν τον Ιωάννη, τον πήρε και ανέβηκε στα βουνά και έψαχνε πού να τον κρύψει. Και τόπος για να κρυφτούν δεν υπήρχε. Και αναστενάζοντας βαριά η Ελισάβετ λέει: όρος του Θεού, δέξου μια μητέρα με το παιδί της. Και αμέσως σχίστηκε στα δύο το βουνό και την δέχτηκε. Και φως έλαμπε για χάρη της, γιατί άγγελος Κυρίου ήταν μαζί τους, προστατεύοντας τους).

Την πρώτη γνωστή απεικόνιση της φυγής της Ελισάβετ συναντούμε στον πήλινο δίσκο του Bobbio, χρονολογούμενο τον 6ο αι., ενώ η σκηνή δεν σταματά να ιστορείται όλους τους επόμενους αιώνες, αν και πάντοτε παραμένει σχετικά σπάνια απεικόνιση. Το γεγονός ότι την συναντούμε στον ναό του χωριού πρέπει να οφείλεται στον αγιογράφο Θεόκλητο Τσαλπατούρο: το γεγονός ότι υπήρξε μοναχός στο Άγιο Όρος του προσέφερε προφανώς όχι μόνο την γνώση του κειμένου που παρέθεσα, αλλά και παλαιών απεικονίσεων του θέματος. 

Είναι βέβαιο ότι ο ενοριακός ναός της Κοιμήσεως διαθέτει πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία οφείλονται στην καλαισθησία τόσο των προγόνων μας ως παραγγελιοδοτών, όσο και των καλλιτεχνών που εργάστηκαν σε αυτόν. Αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πρέπει εμείς να ανακαλύψουμε ξανά.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

- Tischendorf, C., Evangelia Apocrypha. Λειψία 1853.

- Κέικο, Κ., Η ζωή του Προδρόμου στη Βυζαντινή ζωγραφική (διδακτορική διατριβή). Θεσσαλονίκη 1995.

* Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος του κύκλου αναρτήσεων με θέμα την ιστορία και την αρχαιολογική αξία του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Βλ. πάνω δεξιά την στήλη με τίτλο "Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου".

Μπρούμα και Ηράκλεια σε γαλλικό χάρτη του 1900

Οι χάρτες αποτελούν ένα από τα πλέον χρήσιμα εργαλεία για την μελέτη της ιστορίας, καθώς αποτυπώνουν, με λιγότερη ή περισσότερη πιστότητα ανάλογα με την εποχή, βασικά σημεία μιας περιοχής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δε έχουν οι αναφορές των χαρτών σε στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, όπως οι δρόμοι ή τα σημαντικότερα οικοδομήματα.

Ο χάρτης που παρουσιάζεται εδώ ανήκει στην προσωπική συλλογή του κ. Σωτήρη Ευθυμίου, που μου επέτρεψε να τον μελετήσω και να τον σχολιάσω, ώστε να εμπλουτίσει τις γνώσεις όλων μας. Αφού τον ευχαριστήσω πολύ, θα ευχηθώ να ακολουθήσουν και άλλοι το παράδειγμά του. Οι ιδιωτικές συλλογές ιστορικών κειμηλίων επιφυλάσσουν συχνά ευχάριστες εκπλήξεις για τους μελετητές, αλλά η πρόσβαση σε αυτές είναι συνήθως δύσκολη. Χωρίς, όμως, τεκμήρια, δεν γράφουμε ιστορία, αλλά μυθιστόρημα.

Ο χάρτης, χρονολογούμενος ρητά στο 1900 (άνω αριστερή γωνία) και τυπωμένος στην Λειψία (άνω δεξιά γωνία), είναι γραμμένος στην γαλλική γλώσσα, μια από τις βασικές επιστημονικές γλώσσες της εποχής. Απεικονίζει την περιοχή ανάμεσα στον Πύργο (αριστερά) και την Τριφυλλία (δεξιά), ενώ στο επάνω μέρος εμφανίζεται μέρος του τέως δήμου Ωλένης.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου χάρτη, όπως και της πλειοψηφίας των χαρτών της εποχής, αποτελεί η ταύτιση των σύγχρονων οικισμών με τους γνωστούς, κυρίως από τον Παυσανία, οικισμούς της αρχαίας Ηλείας. Εν προκειμένω για το χωριό μας, ο εκδότης του χάρτη σημειώνει δίπλα στο όνομα Brouma την ονομασία της αρχαίας Ηράκλειας, ενώ δεν παραλείπει να υπενθυμίσει και την ύπαρξη του γνωστού τόσο από τον Στράβωνα, όσο και από τον Παυσανία, ιερού των Ιωνιάδων νυμφών (Sanctuaire des Nymphes). Η χρήση των πληροφοριών των αρχαίων περιηγητών ολοκληρώνεται με την αναφορά στον ποταμό Κύθηρο, τον οποίο ο χάρτης ταυτίζει με το ρέμα της "Μάνας", που σήμερα είναι σχεδόν άνυδρο. 

Σημειώνω ότι η ταύτιση του αρχαίου ποταμού με κάποιο από τα ρυάκια της περιοχής έχει διχάσει τους ερευνητές. Η άποψη που φαίνεται να κυριάρχησε ήταν εκείνη του σύγχρονου περιηγητή, του γυμνασιάρχη Γεωργίου Παπανδρέου. Έχοντας τοποθετήσει το ιερό των Νυμφών στην περιοχή "Βρωμόβρυση", απέδωσε την ονομασία "Κυθήριος" στο μικρό ρέμα δίπλα στο Πουρνάρι, αφού σύμφωνα με τον Παυσανία το νερό της πηγής των Νυμφών χυνόταν στον Κυθήριο (επομένως, πρέπει να βρίσκονταν κοντά το ένα στο άλλο).

Ο χάρτης απεικονίζει, όπως είναι αναμενόμενο, την κρατούσα επιστημονική αντίληψη της εποχής του, η οποία έχει πίσω της μελέτες του 19ου αιώνα, βασισμένες σε εικασίες χωρίς την παρουσία των (μη ανακαλυφθέντων ακόμη αρχαιοτήτων), αλλά και τα πρώτα πορίσματα από την αρχαιολογική έρευνα στην Ολυμπία. Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι η ταύτιση της αρχαίας Ηράκλειας με την περιφέρεια του Μπρούμα παγιώθηκε ήδη από την εποχή αυτή στην επιστημονική κοινότητα και οδήγησε στην μετωνομασία του χωριού το 1915. Βέβαια, δεν έλειψαν ήδη από τότε οι διαφωνίες ως προς την θέση της αρχαίας πόλης, που επεκτάθηκαν ακόμη και στην διεκδίκηση του ονόματος Ηράκλεια από το γειτονικό Πουρνάρι (βλ. εδώ). Μέχρι τις μέρες μας είναι ζωντανή η αντιπαράθεση ως προς την θέση της αρχαίας Ηράκλειας,  με τους πιο συμβιβαστικούς να προσανατολίζονται στην τοποθέτηση της στην ευρύτερη περιοχή Μπρούμα-Πουρνάρι-Στρέφι. Αυτή φαίνεται να είναι και η πιο λογικοφανής άποψη, αφού είναι δύσκολο να φανταστούμε μια πόλη να περιορίζεται στην μικρή έκταση του τοπωνυμίου "Ταρλάς", όπως πίστεψε ο Γ. Παπανδρέου, βασιζόμενος, βέβαια, στο πλήθος των αρχαίων καταλοίπων που είδε να κείτονται στο έδαφος της περιοχής και τα οποία είναι ορατά μέχρι σήμερα.

Επειδή η δύναμη των ιστορικών τεκμηρίων είναι ανεξάντλητη, επιφυλάσσομαι να σχολιάσω περισσότερα σε επόμενη ευκαιρία, ώστε κάθε θέμα να έχει τον χρόνο και την έκταση που του αρμόζει.

Ευχαριστώ και πάλι, Σωτήρη!

Γυναίκες κάτοικοι Μπρούμα στο αρχείο Συμβολαιογραφούντων Ειρηνοδικών Ολυμπίων (1859-1884)

Όπως έχω αναφέρει και άλλοτε, τα αρχεία Συμβολαιογραφούντων Ειρηνοδικών και Συμβολαιογράφων που αποθησαυρίζουν τα Γ.Α.Κ.-Αρχεία Ν. Ηλείας αποτελούν πολύτιμη πηγή για διάφορες εκφάνσεις της ζωής του νομού από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους μέχρι σήμερα. Ειδικά δε για τον 19ο αι., για τον οποίο οι λεπτομέρειες σχετικά με την ζωή των χαμηλών κοινωνικών τάξεων είναι εξαιρετικά περιορισμένες, τα συμβόλαια αποτελούν ανεκτίμητο θησαυρό γνώσεων.

Το Ειρηνοδικείο Ολυμπίων ιδρύθηκε το 1859 και κατά την συνήθεια της εποχής, ανατέθηκε στους εκάστοτε προϊστάμενους ειρηνοδίκες και το καθήκον της σύνταξης συμβολαίων, αφού τουλάχιστον μέχρι την δεκαετία του 1880 στον δήμο Ολυμπίων δεν υπήρχε συμβολαιογράφος. Βέβαια, ακόμα και μετά την εγκατάσταση του συμβολαιογράφου, οι Ειρηνοδίκες εξακολουθούν να συντάσσουν συμβόλαια (τα Γ.Α.Κ.-Αρχεία Ν. Ηλείας φυλάσσουν τα έγγραφα της περιόδου 1859-1933).
Για το διάστημα αυτό, λοιπόν, των 25 ετών από την ίδρυση του Ειρηνοδικείου Ολυμπίων μέχρι την εμφάνιση του πρώτου συμβολαιογράφου στον δήμο, παρουσιάζω εδώ τα ονόματα των γυναικών κατοίκων Μπρούμα, που εμφανίζονται στα συμβόλαια είτε ως συμβαλλόμενες είτε ως δευτερεύοντα πρόσωπα.

Οι γυναίκες εμφανίζονται  στα συμβόλαια της εποχής (και μέχρι την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων τον 20ο αι.) ως επιτροπευόμενες από τους γονείς ή τους συζύγους τους, αφού δεν έχουν πολιτική και νομική υπόσταση. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ποτέ δεν επιλέγεται γυναίκα ως μάρτυρας σε συμβόλαιο. Οι λίγες εμφανίσεις γυναικών στα συμβολαιογραφικά έγγραφα είναι μία από τις λίγες ευκαιρίες να μάθουμε τα ονόματα και τα λοιπά στοιχεία τους, αφού στα υπόλοιπα επίσημα έγγραφα του κράτους (εκλογικοί κατάλογοι κλπ.) δεν καταγράφονται. Κυρίως, όμως, αποτελούν το σπουδαιότερο εργαλείο κατάρτισης γενεαλογικών δέντρων. Εύχομαι να βρείτε ανάμεσα στα παρατιθέμενα ονόματα κάποια πρόγονό σας!

• Αθανασοπούλου Παναγιώτα, σύζυγος Βασιλείου Δημητροπούλου (από το Πουρνάρι)
• Αναστασοπούλου Γιαννοῦλα, σύζυγος Μήτρου Ζαφειροπούλου.
• Αναστασοπούλου Παναγιώτα του Αθανασίου, χήρα Ζαφειρίου Καρανικολοῦ
• Αναστασοπούλου Μαρία του Δημητράκη (από το Κρεκούκι), σύζυγος Πέτρου Γεωρ. Κούφη.
• Γεωργιοπούλου Αργύρω του Ιωάννη, σύζυγος Ιωάννου Αναστ. Ζαφειροπούλου ή Αναστασοπούλου.
• Γεωργιοπούλου Θεοδώρα του Ευσταθίου, σύζυγος του εκ Στρεφίου Θεοδώρου Παπανικοπούλου.
• Γεωργιοπούλου Κυριακούλα τοῦ Ευσταθίου, σύζυγος Βασιλείου Αλεξανδροπούλου.
• Γιαννοπούλου Ελένη του Διονυσίου, σύζυγος. Νικολάου Χριστοπούλου.
• Γιαννοπούλου Μηλιά, χήρα Χαραλάμπους Γιαννοπούλου.
• Γκουράσα Ζωΐτσα του Γεωργάκη, σύζυγος του εκ Στρεφίου Διονυσίου Αναστ. Δακούρα.
• Γκουράσα Αγγέλω του Αναστασίου, σύζυγος Νικολάου Καμπιλαύκου. 
• Γκουράσα Γιωργούλα του Αναστασίου, σύζυγος Νικολάου Σταματοπούλου ή Ῥουμελιώτη
• Γκουράσα Κυπαρίσσω, σύζυγος Παναγιώτου Α. Γκουράσα. 
• Γρηγοροπούλου Διονυσούλα, κόρη Γρηγορίου Σταυροπούλου και Θανάσως Σοφιανοπούλας, σύζυγος Ιωάννου Μπούλιαρη.
• Γρηγοροπούλου Μαρία, κόρη Γρηγορίου Σταυροπούλου και Θανάσως Σοφιανοπούλας.
• Γρηγοροπούλου Παναγιώτα, κόρη Γρηγορίου Σταυροπούλου και Θανάσως Σοφιανοπούλας.
• Δημοπούλου Βασιλική του Ανδρέου και της Ασήμως (εκ Πλατάνου), σύζυγος Γεωργίου Μπουλούτα.
• Δημοπούλου Γαρούφω, σύζυγος Ἀγγελῆ Παναγοπούλου.
• Δημοπούλου Ελένη (από την Βάχλια της Γορτυνίας), σύζυγος Σπυρίδωνος Μπούλιαρη.
• Διαμαντοπούλου Αγγέλω, σύζυγος του εκ Στρεφίου Χρήστου Αγγελοπούλου.
• Κωνσταντινιά, χήρα τοῦ Κωνσταντίνου Διακόσια ή Θεοδωρακοπούλου.
• Καμπιλαύκου Σοφία του Παναγιώτου, σύζυγος Γεωργάκη Γκουράσα.
• Κανελλοπούλου Μαγδαληνή του Γεωργίου και της Μαρίας (εκ Καράτουλα), σύζυγος Ασημάκη Ασημακοπούλου.
• Καπεζάνου Ροϊδούλα, σύζυγος Χρήστου Κατσαριώτου.
• Καρά Αγγέλω του Δήμου, σύζυγος Ιωάννου Βλάχου.
• Κατσαριώτη Γεωργίτσα του Γεωργάκη, σύζυγος του εκ Στρεφίου Κωνστ. Κουρνούτα. 
• Κατσαριώτη Κωστούλα του Αθανασίου, σύζυγος Αθανασίου Γκάμαρη ή Κωνσταντοπούλου ή Κατσαριωτογάμβρου.
• Κατσαριώτη Παναγιώτα, σύζυγος Ιωάννου Κατσαριώτη. 
• Κοκκινοπούλου Ελένη, του Κωνσταντίνου και της Δημήτρως (εκ Δρούβα), σύζυγος Χαραλάμπους Ηλ. Κατσαριώτη.
• Γκόλφω χήρα Παναγιώτου Κομμάτα.
• Ασπασία (αγνώστου επωνύμου), σύζυγος του εκ Κρεκουκίου Παναγιώτου Κρέζου.
• Αγγελική χήρα Ευσταθίου Λουρή.
• Λουρή Αννέτα, κόρη Ευσταθίου Λουρή, σύζυγος Παναγιώτου Παναγοπούλου.
• Μακρή Βασίλω του Χρήστου, σύζυγος Γιαννάκη Γ. Κούφη.
• Μητροπούλου Ασπασία, παντρεμένη με άγνωστο σύζυγο στο Λάνθι.
• Μπίρμπα Παναγιώτα του Ευσταθίου (εκ Σμίλα), σύζυγος Διονυσίου Γκουράσα.
• Παναγιωτοπούλου Αικατερίνη, κόρη Παναγιώτη Σαραντοπούλου.
• Παναγιωτοπούλου Αικατερίνη (αδελφή της προηγούμενης), κόρη Παναγιώτου Σαραντοπούλου, 2η σύζυγος Βασιλείου Δημητροπούλου.
• Παναγιωτοπούλου Φωτεινή, κόρη Παναγιώτου Σαραντοπούλου, σύζυγος του εκ Στρεφίου Παρασκυεά Φωτοπούλου.
• Παναγοπούλου Παναγιώτα, σύζυγος Πανάγου Ηλιοπούλου.
• Παναγιοπούλου Μαρία του Αναγνώστου (εκ Σμίλα), σύζυγος Χαραλάμπους Γεωργιοπούλου.
• Θωμά ή Ντελή Αγγελική (εκ Πλατάνου), σύζυγος Ηλία Ριζά.
• Σοφιανοπούλου Θανάσω, σύζυγος Γρηγορίου Σταυροπούλου.
• Σπηλιοπούλου Βασίλω, κόρη Σπήλιου Σοφιανοπούλου, σύζυγος του εκ Στρεφίου Λεωνίδα Τσαττσαμπά.
• Σπηλιοπούλου Τρισεύγενη, κόρη Σπήλιου Σοφιανοπούλου, σύζυγος 1/ Ηλία Παναγιωτοπούλου (Μπρούμα) 2/ Αθανασίου Βασιλακοπούλου (Λάνθι).
• Σπυροπούλου Αναστασούλα του Πανάγου, 1η σύζυγος Αγγελή Σωτηροπούλου.
• Σταυροπούλου Μανθίτσα (εκ Καράτουλα), σύζυγος Παναγιώτου Δημητροπούλου.
• Αικατερίνη χήρα Χρήστου Τσιπούρα ή Δαμασκοπούλου.
• Τσιπούρα ή Δαμασκοπούλου Θανάσω, σύζυγος Παναγιώτου Γ. Γκουράσα.
• Τσιρώνη Αγγελική του Αναγνώστου (εκ Πουρναρίου), σύζυγος Χρήστου Ευστ. Γεωργιοπούλου.
• Χαντζοπούλου Κυπαρίσσω του Αποστόλη (μάλλον εκ Κρεκουκίου), σύζυγος Παναγιώτου Α. Γκουράσα.
• Χριστοπούλου Γεωργίτσα (εκ Κρεκουκίου), σύζυγος Αντωνίου Γεωργιοπούλου.
• Βασιλική σύζυγος Δημητρίου Χριστοδουλοπούλου.
• Χριστοδουλοπούλου Θεοδώρα του Δημητρίου, σύζυγος του εκ Σμίλα Βασιλείου Κούτρα.
• Χριστοδουλοπούλου Παρασκευή, σύζυγος Παναγιώτου Ευθυμιοπούλου.

Η εορτή της Ζωοδόχου Πηγής

Πραγματοποιήθηκε σήμερα, όπως κάθε χρόνο, η λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας στους δρόμους του χωριού με αφορμή την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής. Μάλιστα, στην μεταφορά της εικόνας βοήθησαν και αρκετές γυναίκες, που άκουσαν πολλά και θερμά συγχαρητήρια από όλους.

Η εικόνα της Παναγίας που λιτανεύεται αυτήν την ημέρα ανήκει στον τύπο της Βρεφοκρατούσας και έχει ιστορηθεί από τον αγιογράφο Θεόκλητο μοναχό Τσαλπατούρο το 1876. 

Είναι δε ενδιαφέρον ότι την ίδια ημέρα λιτανεύεται και στο διπλανό χωριό Στρέφι μια εικόνα της Παναγίας που μοιάζει σχεδόν σε κάθε λεπτομέρεια με την εικόνα του χωριού μας. Η εικόνα εκείνη δεν φέρει υπογραφή αγιογράφου αλλά από την τεχνική φαίνεται σχεδόν σίγουρο ότι είναι επίσης έργο του Θ. Τσαλπατούρου.

Χρόνια πολλά σε όλους!

Η εικόνα της Βρεφοκρατούσας
του Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Ηράκλειας.

Η εικόνα της Βρεφοκρατούσας
του Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Στρεφίου.

Η περιφορά του Επιταφίου

Επειδή είστε πολλοί εσείς που βρίσκεστε μακρυά από το χωριό αυτές τις μέρες, αλλά η καρδιά σας είναι εδώ, οι φωτογραφίες από την χθεσινή ακολουθία και την περιφορά του Επιταφίου είναι αφιερωμένες σε εσάς.

Καλή Ανάσταση!

Το μνημόσυνο των ενοριτών Ηράκλειας

Με αφορμή την επέτειο 150 ετών από την θεμελίωση του ι. ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου τελέστηκε το πρωί της Κυριακής 3 Απριλίου μετά την Θεία Λειτουργία μνημόσυνο ""ὑπὲρ πάντων τῶν ἀπ' αἰῶνος κεκοιμημένων ἐνοριτῶν Ἡρακλείας". Τον δίσκο παρασκεύασε η κυρία Κωνσταντίνα Γαβριλοπούλου, η οποία μοίρασε επιπλέον λόγῳ της ημέρας και κεράσματα στους παρευρισκόμενους. 

Κατά την επιμνημόσυνη δέηση ο παπα-Γιώργης μνημόνευσε: 

τῶν μακαρίων καὶ ἀοιδίμων κτητόρων τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τούτου·

τῶν μακαρίᾳ τῇ λήξει γενομένων προκατόχων ἡμῶν ἱερέων Ἀγγέλου, Ἰωάννου, Ἀγγέλου, Ἀναστασίου, Ἀλεξίου, Παναγιώτου, Δημητρίου, Γεωργίου, Ἰωάννου, Δημητρίου, Βασιλείου, Μάρκου, Δημητρίου, Γεωργίου, Χαραλάμπους, Ἀγγέλου και Παναγιώτου καὶ πάντων τῶν πρὸ αὐτῶν ἱερατευσάντων·

Ἀντωνίας πρεσβυτέρας, Χρυσούλας πρεσβυτέρας, Αναστασίας πρεσβυτέρας, Διονυσίας πρεσβυτέρας, Μαρίας πρεσβυτέρας, Ἀντωνίας πρεσβυτέρας, Εὐγενίας πρεσβυτέρας καὶ Ἐλπινίκης πρεσβυτέρας·

Δημητρίου, Διονυσίου, Κωνσταντίνου καὶ Σωτηρίου τῶν ἱεροψαλτῶν καὶ πάντων τῶν πρὸ αὐτῶν·

Χρυσῆς καὶ Ἑλένης τῶν νεοκόρων καὶ πάντων τῶν πρὸ αὐτῶν·

Φωτίου, Ἠλία, Μιχαὴλ, Δημητρίου, Νικολάου, Ἀποστόλου καὶ Θεοκλήτου μοναχοῦ, τῶν οἰκοδομησάντων καὶ κοσμησάντων τὸν ἱερὸν ναὸν τοῦτον·

τῶν ἀειμνήστων ἐπιτρόπων, συνδρομητῶν, αφιερωτῶν καὶ ἀνακαινιστῶν τοῦ ἱεροῦ ναοῦ τούτου·

ὡς καὶ πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς τε αἰωνίου κεκοιμημένων πάππων, προπάππων, γονέων, ἀδελφῶν, συζύγων, τέκνων, ἀναδόχων καὶ διδασκάλων ἡμῶν, μελῶν τῆς ἐνορίας ταύτης, τῶν ἐνθάδε εὐσεβῶς κειμένων καὶ ἀπανταχοῦ Ὀρθοδόξων.

Την Θεία Λειτουργία και την επιμνημόσυνη δέηση παρακολούθησαν μαζί με τους χωριανούς και οι κ. Σωτήριος και Γεώργιος Μαραγκός με τις συζύγους τους, επίσημοι προσκεκλημένοι της εκδήλωσης του Σαββάτου, αφού μεταξύ των μνημονευθέντων βρισκόταν και ο προπάππος τους.
Στόχος είναι να καθιερωθεί η τέλεση της επιμνημόσυνης δέησης αυτής κάθε χρόνο κατά την επέτειο της θεμελίωσης του ναού, αφού φαίνεται ότι έγινε δεκτή με χαρά από τους χωριανούς.

Εντυπώσεις από την εκδήλωση του Σαββάτου 2 Απριλίου

Το Σάββατο υπήρξε για το χωριό μια μέρα με ιδιαίτερη σημασία, καθώς δόθηκε σε όλους μας η αφορμή να συγκεντρωθούμε και να ανταλλάξουμε αναμνήσεις. Η έκθεση "Μὲ τοὺς κανόνας τῆς τέχνης...", που είναι το αποτέλεσμα κοπιαστικής και πολύχρονης μελέτης και οργάνωσης, εγκαινιάστηκε με απροσδόκητα μεγάλη προσέλευση (που ξεπέρασε τα 100 άτομα). Είναι χαρακτηριστικό ότι το κοινό σχολίαζε ή συμπλήρωνε όσα λέγονταν από τους δύο ομιλητές, ενώ δεν έλειψαν και οι αστείες στιγμές με αφορμή χιουμοριστικές λεπτομέρειες από την ιστορία του χωριού.

Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η παρουσία των επίσημων προσκεκλημένων, αδελφών κ. Γεωργίου και Σωτηρίου Μαραγκού με τις συζύγους τους Βάσω και Έλενα, απογόνων του ξυλογλύπτη Αποστόλου Δ. Μαραγκού, ο οποίος κατασκεύασε το τέμπλο και την οροφή του ναού το έτος 1875. Πριν την έναρξη της εκδήλωσης, οι προσκεκλημένοι ξεναγήθηκαν στον ναό, οπότε τους δόθηκε η ευκαιρία αφενός να θαυμάσουν τα αριστουργηματικά ξυλόγλυπτα και τις εξαιρετικής τέχνης εικόνες, αλλά και να επανασυνδεθούν με την οικογενειακή τους ιστορία, αγγίζοντας το έργο του προγόνου τους.

Τα εγκαίνια της έκθεσης τίμησαν με την παρουσία τους μεταξύ άλλων, εκτός από τον εφημέριο του χωριού π. Γεώργιο Γαβριλόπουλο και τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Μιχ. Γαβριλόπουλο, ο αιδεσιμολ. π. Αλέξιος Ντάβαρης, εφημέριος Στρεφίου, ο δημοτικός σύμβουλος Αρχαίας Ολυμπίας κ. Δημ. Δημητρόπουλος, ο υπεύθυνος εκπαιδευτικών θεμάτων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ηλείας κ. Νικ. Αγγελόπουλος, και ο πρόεδρος του Φυσιολατρικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Αρχαίας Πίσας κ. Γιώργος Φράγκος.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στην κ. Ιωάννα Τζουανοπούλου, προϊσταμένη των Γ.Α.Κ.-Αρχείων Ν. Ηλείας, η οποία προσέφερε την ανεκτίμητη βοήθειά της στην οργάνωση της έκθεσης και φρόντισε να περιβληθεί με το κύρος των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Τις ευχαριστίες μου εκφράζω και από εδώ στις οικογένειες Παναγιώτας Δημητροπούλου, Δημητρίου Ζαφειροπούλου, Χρήστου Γεωργιοπούλου, Διονυσίου Παπαγεωργίου, Σίας Ηλιοπούλου και Ηρακλή Τσίπη, που προσέφεραν τα φωτογραφικά τους κειμήλια για να εμπλουτιστεί η έκθεση.

Συγχαρητήρια, επίσης, οφείλω να δώσω για μια ακόμη φορά στην Σταυρούλα Δημ. Ζαφειροπούλου για το έργο της με τίτλο "Ζωντανή ιστορία ενάμιση αιώνα", το οποίο απεικονίζει τον ναό στην σημερινή του μορφή, το οποίο αποτελεί μέρος της έκθεσης.

Φυσικά, για να στηθεί η έκθεση αυτή δεν δούλεψα μόνος μου, αλλά είχα την πολύτιμη βοήθεια της αγαπητής φίλης Νίκης Δημητρακοπούλου, της Σταυρούλας Δημ. Ζαφειροπούλου, του αδελφού μου, της κ. Σίας Ηλιοπούλου, αλλά και του θείου μου, κ. Διονυσίου Μαράκα, ο οποίος κάλυψε ηχητικά την εκδήλωση του Σαββάτου. Όλα αυτά τα άτομα, τα οποία είχαν ούτως ή άλλως μια θέση στην καρδιά μου, τα ευχαριστώ για μια ακόμη φορά!

Σημειώνεται ότι η έκθεση θα παραμείνει στον χώρο του κοινοτικού γραφείου Ηράκλειας για αρκετό καιρό, ώστε να μπορέσουν να την επισκεφτούν και οι συγχωριανοί που θα βρεθούν αργότερα στο χωριό. Το υλικό θα χρησιμοποιηθεί για μελλοντικές δημοσιεύσεις στο παρόν ιστολόγιο.

Οι ενότητες 1 & 2: τα έγγραφα της κατασκευής του ναού
 και οι ιερείς της ενορίας.

Μερικές από τις φωτογραφίες που πλαισιώνουν την έκθεση.
Αφορούν πρόσωπα που σχετίζονται με τον ναό.

Οι κ. Γεώργιος και Σωτήριος Μαραγκός με τις συζύγους τους
μπροστά από το έργο του προγόνου τους.

Ανοίγοντας την εκδήλωση με την κ. Τζουανοπούλου.

Εξηγώντας την σημασία της "ενθυμήσεως" με τα ονόματα των ιερέων
της ενορίας. Η ιστορία βασίζεται σε πηγές!

Από την στιγμή της απονομής αναμνηστικών στους προσκεκλημένους
αδελφούς κ. Γεώργιο και Σωτήριο Μαραγκό.

Η φωτογραφία δεν μπορεί να αποτυπώσει το πλήθος του κόσμου. Είναι, πάντως,
χαρακτηριστικό ότι πολλοί στέκονται όρθιου, ενώ τουλάχιστον 20 άτομα
 κάθονται έξω από την αίθουσα επειδή δεν χωράνε.

Έκθεση αρχειακού και φωτογραφικού υλικού (2/4/2016)

Συνηθίζω να λέω ότι τα μνημεία έχουν αξία όσο είναι ζωντανά. Και είναι ζωντανά μόνο όταν τα γνωρίζουμε, τα σεβόμαστε και τα έχουμε ενταγμένα στην ζωή μας.

Με την σκέψη αυτή ως κεντρική ιδέα θα πραγματοποιηθεί και η έκθεση αρχειακού και φωτογραφικού υλικού υπό τον τίτλο "Μὲ τοὺς κανόνας τῆς τέχνης..." με θέμα την ιστορία του ενοριακού ναού του χωριού μας, ο οποίος συμπληρώνει φέτος 150 έτη ενοριακής ζωής. Ο τίτλος της έκθεσης είναι μια φράση από το συμβόλαιο 45855/27.11.1889 του συμβολαιογράφου Πύργου Θεμ. Κορομάντζου, με το οποίο οι κάτοικοι του χωριού αναθέτουν στον αγιογράφο Θεόκλητο Τσαλπατούρο να επιχρυσώσει το τέμπλο και την οροφή του ναού και να κατασκευάσει τις 24 εικόνες των προφητών. Η φράση αυτή επιλέχθηκε για να δηλώσει ότι για την κατασκευή του ναού ελήφθησαν υπόψη από τους εργοδότες οι καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής και δαπανήθηκαν για τον σκοπό αυτό εξαιρετικά υψηλά ποσά, προκειμένου να επιτευχθεί το αρτιότερο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η αναφορά στην καλλιτεχνική ιδιαιτερότητα του μνημείου και στην επίσημη πράξη αρχαιολογικού χαρακτηρισμού του από το Υπουργείο Πολιτισμού (βλ. το άρθρο "Η επίσημη πράξη χαρακτηρισμού του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ως μνημείου χρήζοντος ειδικής κρατικής προστασίας". 

Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα των Γ.Α.Κ. Ηλείας. Η υπηρεσία αυτή αποτελεί το σπουδαιότερο εφόδιο των ερευνητών για την μελέτη της τοπικής ιστορίας, αφού στις εκατοντάδες χιλιάδες έγγραφα που έχει συγκεντρώσει κρύβονται μυστικά, τα οποία δεν μπορούμε με κανέναν άλλον τρόπο να ανακαλύψουμε, παρά ξεφυλλίζοντας τις συμβολαιογραφικές, εκπαιδευτικές, διοικητικές κλπ. συλλογές. Η συνεργασία αυτή δείχνει δε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες μπορούν και πρέπει να λειτουργούν σε συνεργασία με την κοινωνία και όχι αποκομμένες από αυτήν.

Το υλικό της έκθεσης θα παρουσιαστεί σε πέντε θεματικές ενότητες, με σκοπό να καλυφθούν όλες οι πλευρές της ιστορίας του μνημείου: η ιστορία του κτίσματος, τα χαρακτηριστικά της τέχνης που διασώζει, αλλά και οι ιστορίες των ανθρώπων που συνδέθηκαν με αυτό. Πιο αναλυτικά, οι ενότητες θα περιλαμβάνουν τα εξής:

Μέρος Α΄: Η ιστορία του ναού μέσα από τα έγγραφα. Παρουσιάζονται ακριβή αντίγραφα εγγράφων. Πρόκειται για τα συμβόλαια οικοδόμησης του ναού (1866), κατασκευής της πρώτης στέγης του (1868), κατασκευής του ξυλόγλυπτου τέμπλου και της ουρανίας (1875), επιχρύσωσης του τέμπλου και της ουρανίας και ιστόρησης των εικόνων των είκοσι τεσσάρων προφητών (1889), καθώς και για την απόφαση αρχαιολογικού χαρακτηρισμού από το Υπουργείο Πολιτισμού(1997).

Μέρος Β΄: Ο ξυλογλύπτης Απόστολος Δ. Μαραγκός. Παρουσιάζονται φωτογραφίες των επιστέψεων των πέντε γνωστών έργων του, που βασίζονται στο μεταβυζαντινό μοτίβο των δρακόντων.

Μέρος Γ΄: Ο αγιογράφος Θεόκλητος μοναχός Τσαλπατούρος. Παρουσιάζονται φωτογραφίες των 26 γνωστών ενυπόγραφων έργων του από ναούς της μητροπόλεως Ηλείας.

Μέρος Δ΄: Οι ιερείς της ενορίας Ηράκλειας. Παρουσιάζεται ο πλήρης κατάλογος των ιερέων της ενορίας από τα τέλη του 18ου αι. και εξής, οι πηγές για την κατάρτιση του καταλόγου αυτού, αλλά και στοιχεία για κάθε ιερέα ξεχωριστά – υπογραφές για τους παλαιότερους, υπογραφές και φωτογραφίες για του νεώτερους.

Μέρος Ε΄: Ο ναός ως κέντρο της κοινωνικής ζωής. Παρουσιάζεται σπάνιο φωτογραφικό υλικό από ανθρώπους που συνδέθηκαν με το μνημείο, αλλά και από γάμους, βαπτίσεις και άλλες εκδηλώσεις που έλαβαν χώρο στον ναό. Η ενότητα στοχεύει αφενός στο να καταστήσει σαφές ότι το μνημείο ήταν και παραμένει ζωντανό κέντρο της κοινότητας και αφετέρου να παρουσιάσει τις αλλαγές του στον χρόνο.

Οι ευχές όλων είναι όχι μόνο η εκδήλωση να στεφθεί με επιτυχία, αλλά κυρίως να αποτελέσει το έναυσμα για να δοθεί στο μνημείο η προσοχή που το αξίζει.

Το συμφωνητικό παραγγελίας των εικόνων των προφητών και της επιχρύσωσης του τέμπλου και της οροφής

Έγγραφο υπ'  αριθμόν 45855 του Συμβολαιογράφου Πύργου Θεμιστοκλέους Β. Κορομάντζου, με ημερομηνία 27 Νοεμβρίου 1889 (Γ.Α.Κ. Νομού Ηλείας, Α.Ε.Ε.: Συμβ. 33)

Ἀριθ. 45855

Τὴν εἰκοστὴν ἑβδόμην Νοεμβρίου τοῦ χιλιοστοῦ ὀκτακοσιοστοῦ ὀγδοηκοστοῦ ἐννάτου ἔτους, ἡμέραν Δευτέραν, ἐν Πύργῳ καὶ ἐν τῷ συμβολαιογραφείῳ μου, τῷ ἐν τῇ κατὰ τὴν μεσημβρινὴν πλευρὰν τῆς ἀγορᾶς οἰκίᾳ τοῦ Διονυσίου Φιλιπποπούλου, ἐνώπιον ἐμοῦ τοῦ Συμβολαιογράφου Πύργου Θεμιστοκλέους Β. Κορομάντζου, ἐδρεύοντος ἐνταῦθα, παρουσίᾳ καὶ τῶν μαρτύρων Γερασίμου Μπελούρη, τροχετοῦ, καὶ Σπυρίδωνος Μπιλήρη, παντοπώλου, κατοίκων Πύργου, ἐνεφανίσθησαν οἱ γνωστοί μοι Θεόκλητος Τζαλπατοῦρος, ζωγράφος καὶ κάτοικος Πύργου, Δημήτριος Ἱερεὺς Ζαφειρόπουλος, Ἀναγνώστης Παππαδόπουλος, Δημήτριος Καριανᾶς, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Ἀνδρέας Παναγόπουλος, Δημήτριος Μπούλιαρης, Βασίλειος Δημητρόπουλος καὶ Χρῆστος Ἰ. Κατσαριώτης, πάντες κτηματίαι καὶ κάτοικοι Μπροῦμα, καὶ συνωμολόγησαν ὅτι κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ παρελθόντος ἔτους συνεφώνησαν καὶ ὁ Τζαλπατοῦρος ἀνέλαβε νὰ κάμῃ εἰς τὸν ἐν τῷ χωρίῳ Μπροῦμα ναόν, τὸν τιμώμενον ἐπ’ ὀνόματι τῆς Παναγίας, τὴν ἑξῆς ἐργασίαν, ἤτοι: 1/ νὰ χρωματίσῃ καὶ χρυσώσῃ τὸ ταβάνιον 2/ νὰ κάμῃ τὰς εἰκόνας τῶν εἴκοσι τεσσάρων Προφητῶν εἰς τὰς ἐπὶ τούτῳ ὡρισμένας θέσεις πλησίον τοῦ ταβανίου καὶ μεγέθους ἀναλόγου πρὸς τὸν ἐπὶ τούτῳ ὡρισμένον χῶρον καὶ 3/ νὰ χρυσώσῃ τὸ τέμπλεον, καὶ ἤρξατο τῆς ἐργασίας ἐργασθεὶς ἐπὶ μέρους τοῦ ταβανίου, ἀλλὰ κατόπιν ἐγένετο διακοπὴ τοῦ ἔργου. Ἡ ἀντιμισθία εἶχεν ὁρι- // σθῆ δι’ ὁλόκληρον τὸ ἔργον εἰς δραχμὰς τέσσαρας χιλιάδας πεντακοσίας, ἀπέναντι τῶν ὁποίων ἔλαβεν ἔκτοτε ὁ Τζαλπατοῦρος δραχμὰς χιλίας τριακοσίας. Ὅτι ἤδη συνεφώνησαν νὰ ἐπαναληφθῇ τὸ διακοπὲν ἔργον καὶ ὁ Τζαλπατοῦρος ὑπόσχεται νὰ κάμῃ ἔναρξιν τῆς διακοπείσης ἐργασίας ἐντὸς εἴκοσιν ἡμερῶν ἀπὸ σήμερον καὶ νὰ ἀποπερατώσῃ αὐτὴν τὸ βραδύτερον μέχρι τέλους Αὐγούστου τοῦ προσεχοῦς ἔτους. Ὅτι τὸ χρύσωμα τοῦ τεμπλέου δέον νὰ γίνῃ μὲ πρώτης ποιότητος χρυσόν, τὸ δὲ τοῦ ταβανίου δύναται να γίνῃ καὶ μὲ χρυσὸν δευτέρας ποιότητος, ἐν γένει δὲ ἅπασα ἡ ἐργασία δέον νὰ γίνῃ μὲ τοὺς κανόνας τῆς τέχνης. Ἀπέναντι τῆς ἐν λόγῳ ἐργασίας ἔλαβε καὶ σήμερον ὁ Τζαλπατοῦρος δραχμὰς πεντακοσίας, μεθ’ ἡμέρας δὲ εἴκοσιν ἀπὸ σήμερον οἱ συμβαλλόμενοι αὐτῷ ἐργοδόται ὑπόσχονται νὰ πληρώσωσιν ἄλλας πεντακοσίας δραχμάς. Ἐνταῦθα ἐνεφανίσθη καὶ ὁ γνωστός μοι Ἀνδρέας Μαχαίρας, χρυσοχόος καὶ κάτοικος Πύργου, καὶ συνεφώνησαν νὰ πληρωθῶσιν εἰς αὐτὸν αἱ μετὰ εἴκοσιν ἡμέρας πληρωτέαι πεντακόσιαι δραχμαὶ, διότι αὐτὸς θὰ προμηθεύσῃ εἰς τὸν Τζαλπατοῦρον τὸν διὰ τὴν ἀνωτέρω ἐργασίαν ἀπαιτούμενον χρυσόν. Ἐκ τῶν ὑπολοίπων δὲ δύο χιλιάδων διακοσίων δραχμῶν, τῶν ἀπαιτουμένων πρὸς συμπλήρωσιν τῆς ἀντιμισθίας, οἱ ὀκτὼ συμβαλλόμενοι ἐργοδόται ὑπόσχονται νὰ πληρώσωσιν πρὸς τὸν Τζαλπατοῦρον ἀλληλεγγύως καὶ παραιτούμενοι τοῦ εὐεργετήματος τῆς διαιρέ- // σεως τὰς μὲν χιλίας ἑκατὸν τὸν Ὀκτώβριον τοῦ χιλιοστοῦ ὀκτακοσιοστοῦ ἐννενηκοστοῦ πρώτου ἔτους, καὶ τὰς ἑτέρας χιλίας ἑκατὸν τὸν Ὀκτώβριον τοῦ χιλιοστοῦ ὀκτακοσιοστοῦ ἐννενηκοστοῦ δευτέρου ἔτους, ἀμφοτέρας τὰς δόσεις ἀτόκως καὶ παρελθούσης ἑκάστης προθεσμίας ἐντόκως. Ὅταν περαιωθῆ τὸ ἔργον θέλει θεωρηθῇ ὑπὸ δύο εἰδημόνων, διοριζομένων ὑπὸ τῶν συμβαλλομένων μερῶν, δηλαδὴ ὁ εἷς ἀπὸ τὸν Τζαλπατοῦρον καὶ ὁ ἕτερος ἀπὸ τοὺς ἐργοδότας, καὶ οἱ δύο αὐτοὶ θὰ ἀποφανθῶσιν ἐὰν τὸ ἔργον ἐγένετο ὡς συνεφωνήθη. Ἐὰν δὲ αὐτοὶ δὲν συμφωνήσωσιν, θὰ διορισθῇ καὶ τρίτος εἰδήμων ὑπὸ μόνον τῶν ἐργοδοτῶν καὶ τότε οἱ τρεῖς θὰ ἀποφανθῶσιν κατὰ πλειοψηφίαν καὶ μὲ τὴν ἀπόφασιν αὐτὴν ὀφείλουσι τὰ συμβαλλόμενα μέρη νὰ συμμορφωθῶσιν. Ἐὰν δὲ οἱ ειδήμονες ἀποφανθῶσιν ὅτι τὸ ἔργον δὲν ἐγένετο ὡς συνεφωνήθη, ὁ Τζαλπατοῦρος ἀπόλλυσι πᾶν δικαίωμα ὅπως ζητήσῃ τὰς δύο χιλιάδας διακοσίας δραχμὰς ἢ ἄλλην τινὰ ἀποζημίωσιν. Ἐὰν ὄμως ἀποφανθῶσιν ὅτι τὸ ἔργον ἐγένετο ὡς συνεφωνήθη, οἱ ἐργοδόται ὑπόσχονται νὰ πληρώσωσι τὴν ὀφειλομένην ἀντιμισθίαν ἐμπροθέσμως. Ἐπίσης ἀπόλλυσιν ὁ Τζαλπατοῦρος πᾶν δικαίωμα ὅπως ζητήσῃ τὰς δύο χιλιάδας διακοσίας δραχμὰς καὶ ἐὰν δὲν περαιώσῃ τὸ ἔργον ἐντὸς τῆς ὁρισθείσης διορίας, ἐκτὸς ἐὰν τὸ κώλυμα προέλθῃ ἀπὸ ἀνεξάρτητον τῆς θελήσεώς του ἐμπόδιον. Ὁ Ἀνδρέας Μαχαίρας ἐγγυᾶται πρὸς τοὺς ἐργοδότας ὅτι ὁ Τζαλπατοῦρος θὰ κάμῃ ἐργασί- // <αν> καλύπτουσαν τὰς δοθείσας αὐτῷ σήμερον πεντακοσίας δραχμὰς καὶ τὰς εἰς τὸν Μαχαίρας πληρωθησομένας ἑτέρας πεντακοσίας καὶ ὡς ἀρκοῦσα ἐργασία θὰ θεωρεῖται τὸ χρύσωμα τοῦ ἡμίσεως τεμπλέου ἀπὸ τῶν  μέσον καὶ ἄνω, καὶ εἰς τὴν ἐργασίαν ταύτην δέον νὰ ἀσχοληθῇ κατὰ πρῶτον ὁ Τζαλπατοῦρος. Χρυσωθέντος δὲ τοῦ ἡμίσεως τεμπλέου παύει ἡ ἐγγύησις τοῦ Μαχαίρα. Ἐὰν ὅμως ὁ Τζαλπατοῦρος δὲν ἐργασθῇ πρῶτον ἐπὶ τοῦ τεμπλέου ὁ Μαχαίρας οὐδεμίαν εὐθύνην φέρει περὶ ἐγγυήσεως. Αἱ εἰκόνες τῶν προφητῶν θέλουσι γίνῃ ἐπὶ τζίγκου ἢ λαμα{μα}ρίνας. Ὅθεν συνετάχθη τὸ παρόν, ὅπερ ἀναγνωσθὲν εὐκρινῶς καὶ μεγαλοφώνως ὑπεγράφη παρὰ πάντων, πλὴν τῶν τριῶν  τελευταίων ἐργοδοτῶν, ὁμολογησάντων ἑαυτοὺς ἀγραμμάτους.

Οἱ συμβαλλόμενοι Οἱ μάρτυρες

Δ. ἱερ. Ζαφειρόπουλος Γερά. Μπελούρης

Ἀνά. Παππαδόπουλος Σ. Μπιλήρης

                     Δημήτριος Ἀ. Καριανός

                          Π. Παναγόπουλος

                     Ἀνδρέας Παναγόπουλος

Θ. Τσαλπατοῦρος Ὁ συμβολαιογράφος

Ἀ. Μαχαίρας Θ. Β. Κορομάντζος

Εξόφληση του παραπάνω συμβολαίου με το υπ'  αριθμόν 49875 έγγραφο του ίδιου συμβολαιογράφου, με ημερομηνία 21 Οκτωβρίου 1891.

Ἀριθ. 49875

Τὴν εἰκοστὴν πρώτην Ὀκτωβρίου τοῦ χιλιοστοῦ ὀκτακοσιοστοῦ ἐννενηκοστοῦ πρώτου ἔτους, ἡμέραν Πέμπτην, ἐν Πύργῳ καὶ ἐν τῷ συμβολαιογραφείῳ μου, τῷ ἐν τῇ κατὰ τὴν μεσημβρινὴν πλευρὰν τῆς ἀγορᾶς οἰκίᾳ τοῦ Διονυσίου Φιλιπποπούλου, ἐνώπιον ἐμοῦ τοῦ Συμβολαιογράφου Πύργου Θεμιστοκλέους Β. Κορομάντζου, ἐδρεύοντος ἐνταῦθα, παρουσίᾳ καὶ τῶν μαρτύρων Λεωνίδα Ἀνδρικοπούλου, ἐμπόρου, καὶ Παναγιώτου Παναγοπούλου, κτηματίου, κατοίκων Πλατάνου, ἐνεφανίσθησαν οἱ γνωστοί μοι Θεόκλητος Τζαλπατοῦρος, ζωγράφος καὶ κάτοικος Πύργου, καὶ Δημήτριος Μπούλιαρης, κτηματίας καὶ κάτοικος Μπροῦμα, καὶ Παναγιώτης Παναγόπουλος, γεωργοκτηματίας καὶ κάτοικος ὡσαύτως, καὶ ἐκήρυξαν ἐξωφλημένον ὁλοσχερῶς τὸ ὑπ’ ἀριθμὸν τεσσαράκοντα πέντε χιλιάδες ὀκτακόσια πεντήκοντα πέντε ἡμέτερον συμβόλαιον, βεβαιώσαντες ὅτι ἐξετελέσθη καὶ παρεδόθη τὸ ἐν αὐτῷ ἀναφερόμενον ἔργον καὶ ἐπληρώθη ὁλόκληρος ἡ συμφωνηθεῖσα ἀντιμισθία ὡς καὶ ἡ δόσις ἐκείνη, ἥτις εἶχε συμφωνηθῇ νὰ πληρωθῇ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ προσεχοῦς ἔτους. Ὅθεν συνετάχθη ἡ παρούσα, ἥτις ἀναγνωσθεῖσα εὐκρινῶς καὶ μεγαλοφώνως ὑπεγράφη παρὰ πάντων, πλὴν τοῦ Μπούλιαρη, ὁμολογήσαντος ἑαυτὸν ἀγράμματον.

Οἱ συμβαλλόμενοι                                Ὁ συμβολαιογράφος                                        Οἱ μάρτυρες

Θ. Τσαλπατοῦρος                                Θ. Β. Κορομάντζος                                   Λε. Ἀνδρικόπουλος

Παναγιώτης Παναγόπουλος                                                                                  Π. Θ. Παναγόπουλος

(Το κείμενο των δύο εγγράφων δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο άρθρο μου "Θεόκλητος Τσαλπατούρος, ο αγιογράφος του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ηράκλειας", Ηλειακή Πρωτοχρονιά 16. Αμαλιάδα, Εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα 2015, σσ. 394-404).

Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος του κύκλου αναρτήσεων με θέμα την ιστορία και την αρχαιολογική αξία του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Βλ. πάνω δεξιά την στήλη με τίτλο "Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου".

Οι τέσσερις τελευταίοι προφήτες του βορείου τοίχου (από δεξιά προς αριστερά: Αμώς, Ωσηέ, Ελισσαίος, Σοφονίας).

  Ο ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΣ ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ ΤΣΑΛΠΑΤΟΥΡΟΣ - ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ by Σωτήρης Καράμπελας

Συμπληρωματικά περί Πέτρου Γ. Χριστοπούλου, ανθυποσμηναγού.

Σε παλαιότερη ανάρτηση είχα παρουσιάσει ορισμένα στοιχεία για τον εξ Ηρακλείας καταγόμενο πεσόντα ανθυποσμηναγό Πέτρο Γ. Χριστόπουλο, ο οποίος έχασε την ζωή του λόγω πρόσκρουσης του αεροσκάφους που κυβερνούσε στο χωριό Σοφάδες Καρδίτσας την 18η Μαρτίου 1953.

Χάρη στην συμβολή του αγαπητού φίλου Γιώργου Ασημακόπουλου, ανακάλυψα την σελίδα των πεσόντων της Πολεμικής Αεροπορίας, στην οποία υπάρχει αναφορά και στον πεσόντα συγχωριανό μας. Στην σελίδα αυτή αναφέρονται τα εξής: 

Η φωτογραφία που συνοδεύει το βιογραφικό του ανθυποσμηναγού Χριστόπουλου πιθανότατα προέρχεται από το αρχείο της Πολεμικής Αεροπορίας, είναι δε εξαιρετικά σημαντική, καθώς πρόκειται μάλλον για την μοναδική σωζόμενη απεικόνιση της μορφής του.

Η φωτογραφία του ανθυποσμηναγού Π. Γ Χριστόπουλου,
από την σελίδα της Πολεμικής Αεροπορίας.

Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία και για το είδος του αεροσκάφους, μαζί με το οποίο χάθηκε ο Π. Χριστόπουλος. Σύμφωνα με την Βικιπαιδεία, το Republic F-84G Thunderjet αποτελούσε την καλύτερη έκδοση των αεροσκαφών τύπου F-84 και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1951. Είχε δυνατότητα εναέριου ανεφοδιασμού, αυτόματου πιλότου, αυτόματης προσγείωσης, αλλά και μεταφοράς μιας πυρηνικής βόμβας Mark-7. Ο εναέριος ανεφοδιασμός και η χρήση πυρηνικής βόμβας ήταν, μάλιστα, χαρακτηριστικά που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε αυτήν την έκδοση του F-84. Τα τεχνικά του χαρακτηριστικά ήταν τα εξής: 

Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία είχε μόλις παραλάβει 200 περίπου αεροσκάφη Republic F-84G Thunderjet κατά τα έτη 1952-1953, δηλαδή λίγο πριν τον θάνατο του ανθυποσμηναγού, γεγονός που φανερώνει ότι ο  Π. Χριστόπουλος είχε κριθεί εξαιρετικά ικανός για να κυβερνήσει ένα καινούριο τύπο αεροσκάφους. 

Το αεροσκάφος τύπου Republic F-84G Thunderjet σε φωτογραφία εποχής.
Αυτό το μοντέλο οδηγούσε ο Π. Χριστόπουλος κατά την ημέρα της πρόσκρουσης.

Το αεροσκάφος Republic F-84G Thunderjet.

Η δημιουργία από τις Ένοπλες Δυνάμεις ιστοσελίδων αφιερωμένων στους πεσόντες τους όχι μόνο γεμίζει υπερηφάνεια τους οικείους τους, ούτε παρέχει απλώς πλήθος δυσεύρετων πληροφοριών στους μελετητές. Πολύ περισσότερο αποτελεί τον αναγκαίο φόρο τιμής στους ανθρώπους αυτούς, που συνέβαλαν στην πρόοδο τους.

(Τις θερμές ευχαριστίες μου εκφράζω για μία ακόμη φορά στον εκλεκτό φίλο Γιώργο Ασημακόπουλο, που μου γνωστοποίησε την σελίδα της Πολεμικής Αεροπορίας για τον Π. Χριστόπουλο).