Η επίσημη πράξη χαρακτηρισμού του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ως μνημείου χρήζοντος ειδικής κρατικής προστασίας

Σύμφωνα με την νομοθεσία του Ελληνικού κράτους, όλα τα κινητά και ακίνητα έργα που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1830 προστατεύονται αυτομάτως με κρατική μέριμνα. Τα μνημεία που δημιουργήθηκαν μετά το 1830 υποβάλλονται κατά περίπτωση στο ίδιο καθεστώς, όταν η αισθητική και ιστορική αξία τους το απαιτεί.

Η ένταξη ενός μνημείου σε καθεστώς κρατικής προστασίας έχει σκοπό την προστασία του με σκοπό να διατηρηθεί κατά το δυνατόν αναλλοίωτο για τις επόμενες γενιές. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται τόσο η διατήρηση της ιστορικής μνήμης όσο και η ενίσχυση του έργου της επιστήμης (Αρχαιολογία - Ιστορία της Τέχνης), η οποία στηρίζεται αποκλειστικά στην ύπαρξη απτών μαρτυριών για την διατύπωση συμπερασμάτων. Υπό την έννοια αυτή, ένα αρχαιολογικό μνημείο δεν ανήκει μόνο στην τοπική κοινωνία που το δημιούργησε και το κατέχει, αλλά στο έθνος και στην ανθρωπότητα ολόκληρη, ως δείγμα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ο ενοριακός ναός του χωριού μας, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, χτίστηκε το 1866 και διακοσμήθηκε ως τα τέλη του 19ου αιώνα με τυπικά για την εποχή του στοιχεία, όπως το ξυλόγλυπτο τέμπλο, η ξυλόγλυπτη ουρανία (ταβάνι), οι φορητές εικόνες και τοιχογραφίες ιδιαίτερης τεχνοτροπίας. Τα στοιχεία αυτά, που διατηρήθηκαν ως τις μέρες μας, καθιστούν τον ναό πολύτιμο δείγμα της εκκλησιαστικής τέχνης του 19ου αιώνα στην Ηλεία, αφού στην περιοχή είναι σπανιότατοι οι ναοί με πλήρως σωζόμενη την αρχική τους διακόσμηση, είτε επειδή εξ αρχής κατασκευάστηκαν χωρίς κάποια διακοσμητικά στοιχεία (π. χ. επιτοίχιες αγιογραφίες) είτε επειδή καταστράφηκαν στο διάστημα που μεσολάβησε.

Η ιδιαιτερότητα αυτή του ναού οδήγησε στον χαρακτηρισμό του εκ μέρους της Πολιτείας ως μνημείου χρήζοντος ειδικής κρατικής προστασίας με απόφαση που δημοσιεύτηκε επισήμως στο φύλλο Β575 της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως με ημερομηνία 14 Ιουλίου 1997. Με την υπουργική αυτή πράξη ουσιαστικά ο ναός υπόκειται στην δικαιοδοσία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, η οποία έχει την ευθύνη και την επίβλεψη της προστασίας και συντήρησής του.

Το κείμενο έχει ως εξής:

Αριθ. ΥΠΠΟ/ΑρΧ/Β1/Φ31/ΚΗΡ/22338/566

Χαρακτηρισμός Ι. Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου κοινότητας Ηράκλειας, επαρχ. Ηλείας, Ν. Ηλείας, ως μνημείου χρήζοντος ειδικής κρατικής προστασίας.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Έχοντας υπόψη:

1. Την Υ. Α. ΥΠΠΟ/ΓΝΟΣ/49095/30.10.1991 (ΦΕΚ 987/Β/28.11.91 και ΦΕΚ 17/Β/16.192) "Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων Υπουργού..."

2. Τις διατάξεις του Κ. Ν. 5351/32 "Περί Αρχαιοτήτων"

3. Τις Διατάξεις του Ν. 1469/50.

4. Την ομόφωνη γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Νοτιοδυτικής Ελλάδας, όπως αυτή διατυπώθηκε με την αριθ. 4/21.4.97 πράξη του, αποφασίζουμε:

Χαρακτηρίζουμε τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου, Κοινότητας Ηράκλειας, επαρχίας Ηλείας, Νομού Ηλείας, ως μνημείο που χρήζει ειδικής προστασίας.

Πρόκειται για μονόχωρη, ξυλόστεγη βασιλική, η οποία βάσει επιγραφής κτίστηκε το 1866. Ανατολικά απολήγει σε ημικυκλική αψίδα, που εξωτερικά κοσμείται με διπλή σειρά τυφλών αψιδωμάτων. 

Στο εσωτερικό του ναού, ο οποίος αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της εκκλησιαστικής τέχνης του περασμένου αιώνα στην περιοχή, διατηρειται η ξυλόγλυπτη οροφή με την ουρανία, καθώς και ξυλόγλυπτο τέμπλο και εικόνες του ΙΘ΄ αιώνα.

Οι πλάγιοι τοίχοι είναι αγιογραφημένοι με ολόσωμες μορφές αγίων.

Η απόφαση αυτή, που δεν προκαλεί δαπάνη για το Δημόσιο, να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβρνήσεως.

Αθήνα, 4 Ιουλίου 1997

Με εντολή Υπουργού

Ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης

ΝΙΚΟΣ ΖΙΑΣ

Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος του κύκλου αναρτήσεων με θέμα την ιστορία και την αρχαιολογική αξία του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Βλ. πάνω δεξιά την στήλη με τίτλο "Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου".