Γιατί και πώς πολέμησαν οι Έλληνες;

Είναι ίσως δύσκολο για τους περισσότερους από εμάς, που έχουμε ζήσει όλη μας την ζωή σε καιρό ειρήνης, να καταλάβουμε τί ήταν αυτό που ώθησε τους προγόνους μας να πολεμήσουν με τόση προθυμία κάθε φορά που χρειάστηκε. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι ο ξεσηκωμός του 1821 ήταν σχεδιασμένος από καιρό και έγινε με πρωτοβουλία δική μας, δεν ισχύει το ίδιο και για το 1940. Οι Έλληνες τότε απλώς ζούσαν την συνηθισμένη ζωή τους, όταν δέχτηκαν την επίθεση. Κι όμως, την ίδια μέρα ξεκίνησαν ακόμη κι από το τελευταίο χωριό για να ταξιδέψουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακρυά, εκεί που τους χρειαζόταν η Πατρίδα.

Και δεν έφυγαν από τα σπίτια τους σαν να πήγαιναν σε πόλεμο, από όπου ήξεραν ότι είναι πολύ πιθανόν να μην ξαναγυρίσουν. Δεν έφυγαν σκυθρωποί, αλλά γελαστοί. Έφυγαν με δάκρυα στα μάτια, αλλά όχι μόνο επειδή λυπούνταν που αποχωρίζονταν τις οικογένειές τους και πήγαιναν να δουν με τα μάτια τους τον θάνατο. Δάκρυζαν και από συγκίνηση, γιατί αντιλαμβάνονταν την τιμή που τους γινόταν να υπερασπιστούν την Πατρίδα τους.

Την συμπεριφορά αυτή απέναντι στον πόλεμο δεν την εκδήλωσαν οι Έλληνες ούτε πρώτη φορά ούτε μοναδική το 1940. Η στάση τους αυτή ήταν η κληρονομιά που κουβαλούσαν - χωρίς ίσως να το γνωρίζουν - και η οποία ερχόταν μέσα από τους αιώνες. Ερχόταν από την αξεπέραστη ανδρεία των αρχαίων Ελλήνων, που πολέμησαν με θάρρος απέναντι σε πολύ πιο ισχυρούς, όπως οι Πέρσες. Ερχόταν η κληρονομιά αυτή από το Βυζάντιο, του οποίου ο τελευταίος αυτοκράτορας με θαυμαστή αξιοπρέπεια αρνήθηκε να παραδοθεί στον Οθωμανό Πορθητή, παρότι ήξερε ότι δεν είχε ελπίδα να νικήσει. Ερχόταν, τέλος, η κληρονομιά αυτή από το 1821, τότε που κι ο τελευταίος χωρικός πήρε το όπλο του για να γίνει μετά από τετρακόσια χρόνια το έθνος κύριο του εαυτού του.

Τί, όμως, υπερασπίστηκαν όλοι αυτοί οι γενναίοι; Για τί πολέμησαν; Γιατί επέλεξαν να σκορπίσουν τα κόκκαλά τους στα βουνά ή να τραυματιστούν ανεπανόρθωτα για όλη τους την ζωή; Μα για να υπερασπιστούν την Πατρίδα. Αλλά τι σήμαινε η λέξη αυτή για αυτούς; Και πάλι η απάντηση έρχεται μέσα από τους αιώνες της ελληνικής ιστορίας, όπως την τραγούδησαν οι μαχητές της Σαλαμίνας, πριν κάνουν την επίθεση στον τεράστιο περσικό στόλο: Παιδιά των Ελλήνων εμπρός! Ελευθερώστε την πατρίδα, ελευθερώστε τα παιδιά και τις γυναίκες σας, τους ναούς και τους τάφους των προγόνων σας! Πατρίδα, λοιπόν, είναι για τον Έλληνα όλων των αιώνων η οικογένειά του, οι ναοί και οι πρόγονοί του. Αν κάτι από αυτά ατιμαστεί ή χαθεί, χάνεται και η Πατρίδα.

Αλλά οι Έλληνες δεν άφησαν σε καμμία εποχή να ατιμαστεί ή να χαθεί ούτε η οικογένειά τους, ούτε οι ιεροί τους χώροι ούτε και τα ιερά οστά των προγόνων τους. Αυτήν την κληρονομιά και την ευθύνη που την συνοδεύει κουβαλάμε ακόμη σήμερα και θα την κουβαλάμε όσο έχουμε συναίσθηση της ταυτότητάς μας, ειδικά όταν η ταυτότητα αυτή απειλείται από καιρούς πονηρούς όπως ο δικός μας.

Το παραπάνω κείμενο εκφωνήθηκε κατά την επιμνημόσυνη δέηση στο Ηρώο του χωριού. Για τις απλοϊκές μου σκέψεις τα δάκρυα συγκίνησης των παρισταμένων γυναικών και οι ευχές τους, που πρώτη φορά ίσως άκουσα να βγαίνουν τόσο αληθινά μέσα από ανθρώπινη ψυχή, είναι υπερπολύτιμη αμοιβή. Η παρέα και οι κουβέντες τους στην συνέχεια ήταν ασυγκρίτως πιο δυναμωτικές από τον καφέ! Και του χρόνου!