Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν μου άρεσαν οι κοινοτοπίες. Η φράση που επέλεξα για τον τίτλο είναι ξανά και ξανά χρησιμοποιημένη, σε τέτοιο βαθμό που καταντά εκνευριστική, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείται σε αταίριαστες περιστάσεις. Νομίζω, όμως, ότι στο σημερινό μας θέμα είναι απολύτως ταιριαστή. Σκέφτηκα να αναφερθούμε σε αυτή την μοναδική για την περιοχή περίπτωση της εξαγωγής λιγνίτη, που πραγματοποιείτο επί 25 περίπου χρόνια στο χωριό μας.
Ας πάρουμε το θέμα από την αρχή! Όπως μας πληροφορεί ο ερευνητής Βύρων Δάββος (Ιστορικά των χωριών της Ηλείας, 1830-1930. ΠΥΡΓΟΣ 2008), στις 25 Ιουλίου 1916 δόθηκε άδεια στον Νικόλαο Τσιατσαμπά (Τσατσαμπά?), αγνώστων λοιπών στοιχείων, για εξόρυξη των κοιτασμάτων λιγνίτη στο χωριό μας. Δεν είναι γνωστό αν οι εργασίες ξεκίνησαν αμέσως μετά την αδειοδότηση. Το βέβαιο είναι ότι κατασκευάστηκε σιδηροδρομική γραμμή, που εξυπηρετούσε τη μεταφορά του εξορυγμένου κάρβουνου από τον Ταρλά,όπου βρίσκονταν τα υπόστεγα στα οποία συγκεντρωνόταν. Το τρένο αυτό οι ντόπιοι το είχαν ονομάσει Χαμάλη.
Οφείλουμε να πούμε ότι πραγματικά το υπέδαφος του χωριού είναι πλούσιο σε γαιάνθρακα, γεγονός που αποδείχτηκε και στις πυρκαγιές του 2007: Η φωτιά που έκαψε όλη την περιοχή, περνώντας από την τοποθεσία Λάκκα, στα βορειοδυτικά του χωριού, προκάλεσε ανάφλεξη υπόγειου κοιτάσματος κάρβουνου σε έκταση περίπου 500 m2. Η καύση του κοιτάσματος αυτού διήρκεσε περισσότερο από 2 χρόνια και προκάλεσε, εκτός από την καταστροφή στο σημείο οποιουδήποτε φυτού και δέντρου και την καθίζηση του εδάφους, την έκλυση χαρακτηριστική οσμής πετρελαίου, που με τον καλοκαιρινό βραδινό αέρα έφτανε μέχρι τον Ταρλά και ίσως ακόμη πιο μακρυά. Μάλιστα, ειδικοί που επισκέφτηκαν το σημείο, είχαν διατυπώσει το φόβο ότι, εαν το υπόγειο κοίτασμα είναι εκτεταμένο ή συνδέεται με κάποιο άλλο κοντινό, το φαινόμενο μπορούσε να φτάσει σταδιακά ως και το χωριό, εφόσον η κατάσβεση του ήταν αδύνατη (διαφορετικά οι βροχές του χειμώνα θα το είχαν σβήσει). Ευτυχώς κάτι τέτοιο δεν συνέβη!
Σύμφωνα με τις διηγήσεις, οι στοές εξόρυξης ξεκινούσαν από την τοποθεσία αυτή και απλώνονταν σε μεγάλο μήκος, ίσως και μέχρι το χωριό (απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου). Βέβαια, κάποια στιγμή η ποσότητα του κάρβουνου μειώθηκε και τα δρομολόγια του τρένου περιορίστηκαν σε 2 ή 3 την ημέρα και μάλιστα πλέον όχι μέχρι τον Ταρλά, αλλά μέχρι "του Γαλάνη το γιοφύρι" (το γεφύρι πάνω στην παλιά εθνική). Φυσικά, δεν επρόκειτο για τίποτε περισσότερο από ένα τρένο της εποχής, με ταχύτητα που σε καμία περίπτωση δεν ξεπερνούσε τα 40-50 χιλιόμετρα την ώρα.
Άγνωστη μου είναι η κατάληξη του εξορυγμένου λιγνίτη. Το πιθανότερο είναι ότι κατέληγε στη βιομηχανία ως καύσιμη ύλη.
Το τέλος της εξόρυξης ήταν άδοξο, αν πιστέψουμε στις διηγήσεις της εποχής: οι εργάτες σκάβοντας έφτασαν σε ένα κενό, το οποίο ήταν αδύνατο να περάσουν. Δοκίμασαν να μετρήσουν το βάθος του ρίχνοντας σχοινιά, τα οποία, όμως δεν έβρισκαν ποτέ πάτο ενώ ένιωθαν κρύο αέρα στο πρόσωπό τους και άκουγαν τον ήχο τρεχούμενου νερού. Αν είναι έτσι, πρόκειται μάλλον για υπόγειο ποτάμι που διατρέχει την περιοχή (άλλωστε, αυτό δεν είναι το μοναδικό παρόμοιο περιστατικό. Και στο διπλανό Πουρνάρι, όταν προσπάθησαν να κάνουν γεώτρηση και εγκατέστησαν την αντλία, όλη η εγκατάσταση βυθίστηκε και χάθηκε). Έτσι, πολλά από τα εργαλεία της εξόρυξης έμειναν θαμμένα εκεί, ενώ στο σημείο η στοά έχει πάθει καθίζηση και έχει σχηματίσει μια μικρή λίμνη. Πρόκειται για τον μικρό λόφο στον Ταρλά, που ανήκει τώρα στην οικογένεια Καρυανού και μάλλον λόγω του φόβου για την Καθίζηση αυτή παραμένει χέρσος.
Όσον αφορά στα ίχνη όλης αυτής της επιχείρησης σήμερα, δεν μπορεί κανείς να εντοπίσει πολλά με γυμνό μάτι: κατά καιρούς σκαπτικά μηχανήματα που καθαρίζουν το κανάλι (στη δεξιά πλευρά του δρόμου καθώς ανεβαίνουμε προς το χωριό), έχουν ανασύρει τμήματα της σιδηροδρομικής γραμμής, η οποία βρισκόταν δίπλα ακριβώς στο κανάλι. Τμήματα της γραμμής συναντά κανείς πολλές φορές και σε σπίτια, όπου έχουν χρησιμοποιηθεί ως μέλη μεταλλικών κατασκευών. Επίσης, γεωργικές εργασίες στην τοποθεσία του Ταρλά, στο σημείο όπου βρίσκονταν τα υπόστεγα συλλογής του λιγνίτη έχουν φέρει στην επιφάνεια μικρές ποσότητες κάρβουνου, που όπως φαίνεται ξέμεινε εκεί.
Κατά τη γνώμη μου, η εξόρυξη του λιγνίτη και η λειτουργία του σιδηροδρόμου είναι απλώς επιπλέον ενδείξεις των οικονομικών δυνατοτήτων του χωριού, οι οποίες, όμως, δεν βρέθηκαν στα σωστά χέρια, ώστε να αποδώσουν τα μέγιστα. Ποιός ξέρει ποιά θα ήταν σήμερα η κατάσταση σε διαφορετική περίπτωση;
* Στην φωτογραφία τμήματα από τις ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου