"Αυτά, αγαπητέ μου, είναι μαγγανείες......"

Δεν ξέρω αν θυμάται κανείς την ατάκα αυτή από την ταινία "Μανταλένα" : Ο παπα-Φώτης κάθεται στην πλατεία με τον αστυνομικό διευθυντή του νησιού και παρακολουθούν ενα τοπικό έθιμο. Στην ερώτηση του αστυνομικού για το αν η Εκκλησία δέχεται αυτά τα έθιμα ο παπάς απαντά "Αυτά, αγαπητέ μου, είναι μαγγανείες" και αμέσως αναποδογυρίζει το φλυτζάνι με τον καφέ που έπινε, για να το ''διαβάσει'' μετά από λίγο!!!!
Η σχέση του Έλληνα με αυτά τα θέματα είναι λίγο εως πολύ αντιφατική: ο σύγχρονος τρόπος σκέψης μας υπαγορεύει να τα θεωρούμε σκοταδιστικά και οπισθοδρομικά. Η εκκλησία τυπικά δεν τα δέχεται αλλά οι περισσότεροι (για να μην πω όλοι και παρεξηγηθεί κανείς) όλο και κάτι πιστεύουμε, ασυνείδητα πολλές φορές, είτε αυτό είναι ξεματιασμά, είτε φυλαχτά, είτε ο, τιδήποτε μπορεί να έχει σχέση με την ανακούφιση του πόνου με υπερφυσικό τρόπο.
Θα ρωτήσετε τί σχέση έχουν όλα αυτά με το δικό μας ιστολόγιο! Σύμφωνα με την επιστήμη, όλα σε αυτόν τον κόσμο σχετίζονται μεταξύ τους! Εμπνεύστηκα το θέμα αυτό από τις δύο γιορτές, τη χθεσινή και τη σημερινή. Χθές η Εκκλησία τιμούσε τους δύο κορυφαίους Αποστόλους Πέτρο μαι Παύλο, ενώ σήμερα τιμά τη Σύναξη των δώδεκα Αποστόλων. Πιθανώς θα έχετε και εσείς υπόψην σας τα έθιμα που σχετίζονται με αυές τις δύο γιορτές, τα οποία γνώριζαν και τελούσαν και στο χωριό μας.
Το πρώτο στοχεύει στο να αποκαλύψει σε πόσα χρόνια πρόκειται να παντρευτεί ο ''ενδιαφερόμενος'' και τελείται κατά τον εξής τρόπο: ο ''ενδιαφερόμενος'' βάζει σε ένα μικρό ποτήρι λίγο νερό χωρίς να μιλήσει. Δένει σε μία τρίχα από τα μαλλιά του μιά βέρα και λέει από μέσα του το ξόρκι ''Άγιε Πέτρο, Άγιε Παύλο, Άγιοι δώδεκα Αποστόλοι, να μου φανερώστε σε πόσα χρόνια θα παντρευτώ''. Κρεμάει τότε τη βέρα μέσα στο ποτήρι, λίγο πάνω από το νερό και αυτή αρχίζει να ταλαντώνεται και να χτυπά στα τοιχώματα του ποτηριού. Αυτό που έχει να κάνει τότε είναι να μετρήσει τα χτυπήματα: όσα χτυπήματα τόσα χρόνια τον χωρίζουν από το γάμο!
Το δεύτερο και πιο εντυπωσιακό έθιμο απαιτεί και μεγαλύτερη προσπάθεια. Ήταν μάλιστα ομαδικό έθιμο: συγκεντρώνονταν, δηλαδή, κυρίως οι κοπέλες σε ένα βαθύ πηγάδι. Καθεμία με τη σειρά της έβαζε έναν καθρέφτη πάνω από το κεφάλι της και σκεπαζόταν με ένα κόκκινο πανί. Αφού έλεγε απο μέσα της το ξόρκι '' Πέτρο και Παύλο το ριζικάρι, δείξε τη μοίρα μου μες στο πηγάδι'' έριχνε με τον καθρέφτη το φώς του ήλιου μεσα στο πηγάδι. Τότε εμφανιζόταν να καθρεφτίζεται στην επιφάνεια του νερού το πρόσωπου του μελλοντικού συζύγου. Βέβαια, το απότέλεσμα ήταν πολλές φορές επικίνδυνο, γιατί το πηγάδι δεν έδειχνε μόνο το μελλόντικο σύντροφο, αλλά πολλές φορές και το θάνατο της κοπέλας, αν τυχαινε αυτός να προηγείται του γάμου. Το έθιμο αυτό, επιδή ακριβώς απαιτούσε βαθύ πηγάδι, ετελείτο μόνο σε συγκεκριμένα μέρη. Στο χωριό μας οι κοπέλες συγκεντρώνονταν κυρίως στο πηγάδι του Τσατζούρη στον Ταρλά ( από αυτό και η εικόνα που συνοδεύει το άρθρο).
Θα πει κανείς ''ανοησίες και μαγγανείες''.Δεν ξέρω, όμως, πώς να δικαιολογήσω όλες αυτές τις μαρτυρίες... Το ερώτημα για μένα είναι πώς προέκυψε η σχέση ανάμεσα στην εορτή των Αποστόλων και την πρόβλεψη του γάμου. Ποιά είναι, δηλαδή, η σχέση των Αποστόλων με το γάμο και τα σχετικά με αυτόν έθιμα. Πιθανώς θα πρέπει να αναζητήσουμε κάποια σύνδεση με κάποιο σχετικό αρχαίο έθιμο, που ετελείτο αυτή την εποχή και μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού συνδέθηκε με τις δύο αυτές εορτές.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν δεν πιστεύει κανείς σε τέτοιου είδους πρακτικές, είναι χρήσιμο να τις μελετήσει, γιατί μέσα από αυτές ανακαλύπτει αντιλήψεις, που συνόδευσαν την ελληνική σκέψη για πολλούς αιώνες.