Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017

Ηλειακή Πρωτοχρονιά 17

Για μια ακόμη χρονιά έχω την τιμή να παρουσιάσω την καθιερωμένη πλέον περιοδική έκδοση των εκδόσεων Βιβλιοπανόραμα του κ. Γ. Δημητρόπουλου, τον φετινό τόμο της Ηλειακής Πρωτοχρονιάς, η οποία συμπληρώνει 15 χρόνια συνεχούς παρουσίασης της πνευματικής παραγωγής του νομού. 
Η δική μου συνεισφορά στο τόμο αυτό, η τέταρτη συνεχόμενη τα τελευταία χρόνια, φέρνει για πρώτη φορά στο φως στοιχεία για τις πρώτες εκλογές στην σύγχρονη Ελλάδα, δηλαδή εκείνες που οργανώθηκαν από τον Καποδίστρια το 1829 με σκοπό την ανάδειξη εκλογέων των αντιπροσώπων για την Δ΄ Εθνοσυνέλευση.
Το άρθρο μου χωρίζεται σε δύο μέρη: στο πρώτο παρουσιάζεται αναλυτικά το πρακτικό εκλογής Μπρούμα, που ανέδειξε εκλογέα-αντιπρόσωπο του χωριού τον Αναγνώστη Αποστολόπουλο. Πρόκειται, όπως έχει αποκαλύψει η έρευνά μου σε διάφορες πηγές, για ένα πρόσωπο ευρείας αποδοχής για την εποχή του, όχι μόνο εντός του χωριού αλλά και συνολικά από όλη την τότε επαρχία Γαστούνης. Είναι χαρακτηριστικά ότι συγκέντρωσε αρκετά δημόσια αξιώματα μέχρι την δεκαετία του 1850, οπότε και χειροτονήθηκε ιερέας. Περισσότερα για αυτόν θα παρουσιαστούν σε επόμενες αναρτήσεις εδώ.
Στο δεύτερο μέρος του άρθρου παραθέτω τα αποτελέσματα των εκλογών για όλην την Διοίκηση Ηλείας (επαρχίες Γαστούνης και Πύργου), παρέχοντας για πρώτη φορά πρόσβαση σε αρχειακό υλικό που παρέμενε άγνωστο. 
Παρακάτω θα βρείτε το άρθρο μου, ώστε να μπορείτε να το διαβάσετε και να διατυπώσετε τα σχόλιά σας, ακόμη κι αν δεν μπορείτε να προμηθευτείτε τον τόμο (αν και σας προτείνω ανεπιφύλακτα να το κάνετε)!

Εύχομαι η έκδοση της Ηλειακής Πρωτοχρονιάς να συνεχιστεί για πολλά ακόμη χρόνια, γιατί τέτοιες δουλειές δίνουν ελπίδα σε εποχές δύσκολες από πολλές απόψεις, όπως η δική μας.

Δευτέρα 2 Ιανουαρίου 2017

Υπογραφές κατοίκων Μπρούμα στο αρχείο του Συμβολαιογράφου Πύργου Θεμιστοκλέους Κορομάντζου

Όπως και παλαιότερα έχω αναφέρει, οι συλλογές των Γενικών Αρχείων του Κράτους αποτελούν για τους ερευνητές της ιστορίας πολύτιμα εφόδια, που παρέχουν πληροφορίες για διαφόρους τομείς της ζωής, μεταξύ των οποίων και η εκπαίδευση. Είναι γενικά γνωστό ότι ο αναλφαβητισμός κατά τον 19ο αι., ειδικά στις αγροτικές περιοχές, ήταν σχεδόν απόλυτος, αφού ελάχιστοι ήταν εκείνοι που γνώριζαν γραφή και ανάγνωση. Ακόμη και όσοι ήταν σε θέση να γράψουν, ελάχιστα ήταν εξοικειωμένοι με τους κανόνες της ορθογραφίας, αν οι γνώσεις τους δεν περιορίζονταν απλώς στο να γράψουν το όνομά τους.
Το αρχείο του Συμβολαιογράφου Πύργου Θεμιστοκλέους Β. Κορομάντζου, που φυλάσσεται στα Γ.Α.Κ.- Αρχεία Νομού Ηλείας, εκτείνεται χρονολογικά μετάξύ 1870 και 1893. Όπως συμβαίνει και με τους υπόλοιπους συμβολαιογράφους της πόλης του Πύργου, ο Κορομάντζος δέχεται πελάτες από όλα τα χωριά της περιοχής, σε αντίθεση με την περιορισμένη πελατεία περιφερειακών συμβολαιογραφείων, όπως του Κρεκουκίου ή του Δούκα. Ανάμεσα στους πελάτες του Κορομάντζου εμφανίζονται και κάτοικοι Μπρούμα, περίπου 160 συνολικά στα 23 χρόνια που εργάζεται ως συμβολαιογράφος. Θεώρησα, λοιπόν, ενδιαφέρον, να εξετάσουμε τον αριθμό των εγγράμματων κατοίκων του χωριού με βάση το συγκεκριμένο αρχείο.
Παρακάτω παρατίθενται οι υπογραφές των 23 εγγράμματων κατοίκων Μπρούμα στο αρχείο Κορομάντζου, με διευκρινίσεις όπου χρειάζεται. Περισσότερες πληροφορίες για συγκεκριμένα πρόσωπα μπορείτε να ζητήσετε κατά περίπτωση.

Ασημακόπουλος Ιωάννης του Ασημάκη.
Ιερέας Μπρούμα, πιθανώς από το 1889 ως το 1891, οπότε και απεβίωσε. 


Γεωργιόπουλος Γεώργιος του Ευσταθίου.


Γκουράσας Διονύσιος. Από το 1879 και εξής
εμφανίζεται ως κάτοικος Σμίλα.


Γκουράσας Παναγιώτης του Γεωργάκη.


Δημητρόπουλος Χρήστος.


Διακόσιας Διονύσιος του Ιωάννου.


Διακόσιας Ιωάννης. Πατέρας του προηγούμενου.
Εύπορος δανειστής, πιθανώς ασχολούμενος και με το εμπόριο.


Ζαφειρόπουλος Δημήτριος του Ζαφείρη.
Ιερέας Μπρούμα, πιθανώς μεταξύ 1880 και 1896.


Ζαφειρόπουλος Σωτήριος του Ζαφείρη.
Αδελφός του προηγουμένου.


Ηλιόπουλος Ανδρέας του Πανάγου.
Έμπορος συνεταιριζόμενος με τον Δημήτριο Καρυανό (βλ. παρακάτω)


Καμπίλαυκος Νικόλαος ή Βλάχος.


Καμπίλαυκος Χρήστος. Αδελφός του προηγουμένου.


Καρυανός Δημήτριος του Αναγνώστου.
Έμπορος και μετέπειτα ιερέας του χωριού (1905-1929).


Κατσαριώτης Χαράλαμπος του Ηλία.


Κωνσταντόπουλος ή Γκάμαρης Αθανάσιος.
Σώγαμπρος από την Καλολετσή (σημ. Νεράιδα).

Παναγόπουλος Παναγιώτης.


Παναγόπουλος Στέριος του Γεωργάκη.

Παπαδόπουλος Αναγνώστης.
Γιος του ιερέα Παναγιώτη Μπαμπαλή (περ. 1850-1875) και μπακάλης.


Παπαδόπουλος Δημοσθένης.
Αδελφός του προηγουμένου και δικηγόρος, αρχικά κατοικών στον Πύργο.


Παπουτσής Δημήτριος του Αθανασίου.


Παπουτσής Γεώργιος.
Ιερέας του χωριού μεταξύ 1880 και 1886.


Σκουλαρίκης Ιωάννης του Φωτίου.
Σώγαμπρος από το Σμίλα.


Σπηλιόπουλος Γεώργιος.

Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουμε είναι σύμφωνα με την γενικότερη εικόνα της εποχής: ελάχιστοι είναι εκείνοι που μπορούν να υπογράψουν τα συμβόλαια που τους αφορούν. Οι περισσότεροι από αυτούς είτε είναι (ή πρόκειται να γίνουν) ιερείς, είτε ανήκουν στην οικογένεια ιερέων. Έτσι, από τις 23 υπογραφές δύο ανήκουν σε εν ενεργεία ιερείς (Γεώργιος Παπουτσής και Δημήτριος Ζαφειρόπουλος), δύο σε μελλοντικούς ιερείς (Ιωάννης Ασημακόπουλος και Δημήτριος Καρυανός), δύο σε γιους ιερέα (Αναγνώστης και Δημοσθένης Παπαδόπουλος) και μία σε αδελφό ιερέα (Σωτήριος Ζαφειρόπουλος). Δύο από τους εμφανιζόμενους ως εγγράμματους ασχολούνται  με το εμπόριο (Ιωάννης Διακόσιας και Ανδρέας Π. Ηλιόπουλος), ενώ οι Δημήτριος Καρυανός και Αναγνώστης Παπαδόπουλος εμπίπτουν και στις δύο κατηγορίες.
Συνολικά, το ποσοστό των εγγράμματων σε σχέση με το σύνολο των εμφανιζόμενων στο αρχείο Κορομάντζου κατοίκων Μπρούμα ανέρχεται στο 15 %. Πρέπει, βέβαια, να διευκρινίσουμε ότι από άλλα συμβολαιογραφικά αρχεία είναι γνωστές οι υπογραφές και άλλων κατοίκων του χωριού (όπως του ιερέας Δημητρίου Γκουράσα). Και σε εκείνες τις περιπτώσεις, πάντως, τα στοιχεία φέρουν τα ίδια χαρακτηριστικά.